-
Yur, tog'larga ketamiz
Shukur Xolmirzayev,"Yur tog'larga ketamiz" qissasi ana shunday epigraf hamda Saroytosh qishlog'ining go'zal ta'rifi bilan boshlanadi. Qissa qahramoni qorong'i bostirmadan topib olgan kuchukbolaga (aslida, u oddiy kuchukbola emas, bo'ri bilan itning orasida tug'ilgan) Qoraboy deb ism qo'yadi. Shu kundan e'tiboran uning hayoti qiziqarli voqealar bilan boyib boradi. Bag'ri keng tog'liklarning hammasi ham negadir Qoraboyga nisbatan yaxshi munosabatda bo'maydilar, uni odamlar orasidan yo'qotishga urinadilar. Ammo asar qahramoni sodiq do'stini harchand himoya qilmasin, ko'pchilikka bas kelolmaydi. Alaloqibat, odamlardan zulm ko'rgan Qoraboy ularga zulm bilan javob qaytaradi. Natijada esa "Hayvonot bog'i"ga badarg'a qilinadi. Ammo o'rtada allaqachon ildiz otgan sadoqat rishtasi, mehr-muhabbat tuyg'usi do'stlarni qayta diydor ko'rishtiradi. Tog'lar esa yana ularni qarshi olmoqqa shay turadi...
-
So'z chamani
Halima Xudoyberdiyeva,O'zbek xalqining ardoqli farzandi, O'zbekiston xalq shoiri Halima Xudoyberdiyeva nima bitgan bo'lsa yurak qoni bilan, To'maris momolarga xos jasorat, shijoat bilan, Zebunniso, Nodirabegimlar kabi nafosat bilan yozgan. Ishonamiz, shoiraning ushbu kitobga kiritilgan she'rlari qalbingizga dilbar tuyg'ularni armug'on etadi.
-
Ulug'bek xazinasi
Odil Yoqubov,"Padarkush, toj-u taxt, olti oy..." Nozomiy Ganjaviyning bu jumlalarni o'qigan Abdullatif nechog'lik xato qilganini anglaydi, anglaganda ham o'zini kutayotgan fojialarni, atrofdagi sotqinlarni, xiyonatlarni ko'rib-bilib anglaydi. Otasi-yu o'z jigariga qilgan xunrezligi, millat ma'naviyatiga qilgan adolatsizligi ko'z oldida yaqqol namoyon bo'ladi. Ko'ngil sezgan mudhish taqdir boshida yalang'och qilich bo'lib ko'tarilganda, tiliga bir kalom keladi: "Gunohkor farzandingizni kechirgaysiz, buzrukvor!" Ammo bu bilan na otasi, na millat va na xalqi oldida o'zini oqlay oladi... Odil Yoqubovning ushbu asari o'quvchini bir dam tarix sahnasiga olib chiqadi. Yaxshilar davrasida ilm va odamiylikka, xiyonotkor amirlar qurshovida makkorlik va xudbinlikka guvoh bo'ladi. Vijdon amri va to'g'riso'zlik naqadar buyuk kuch ekanligiga amin bo'ladi. O'quvchi kitob mutolaasi davomida buyuk allomani yod etadi va uning ma'naviy merosi bugungi kungacha etib kelishida sababchi bo'lgan tarixiy shaxslar va voqealar bilan badiiy tasvirlarda tanishadi.
-
Shum bola
G'afur G'ulom,Biz bugun o'qiyotgan kitoblarni yigirma o'ttiz yil o'tib, balki varaqlagimiz ham kelmas, xohish topa olmasmiz. Lekin "Shum bola" qissasini esa har gal, har qanday yoshda bolalik sho'xliklarini qo'msab, sog'inib, mutolaa qilishga ehtiyoj sezamis. Adibimiz G'.G'ulomning bu qissasi tasviriy vositalarga boyligi bilan boshqa asarlaridan ajralib turadi. "Dandon sopli pichoq"dan boshlanib, chuvalashib ketgan gapni boyning qizi - Adolning "o'g'il tug'ib bergani"ga borib ulab "innankeyin"chi, o'lgudek unjiq, ziqna, ezma Sariboyni mot qilgan Shum bolaning bir-biridan qiziq sarguzashtlaridan xabardor bo'lishni xohlasangiz kitob mutolaasiga shoshiling. Asar keng kitobxonlar ommasi uchun mo'ljallangan.
-
Tushda kechgan umrlar
O‘tkir Hoshimov,O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 13-sentyabrdagi “Kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ib qilish bo‘yicha kom-pleks chora-tadbirlar dasturi to‘g‘risida” gi qarorida yosh avlodning ma‘naviy intellektual salohiyati, ong-u tafakkuri va dunyoqarashini yuksaltirishda, ona Vatani va xalqiga muhabbat va sadoqat tuyg‘usi bilan yashaydigan barkamol shaxsni tarbiyalashda beqiyos ahamiyatga ega bo‘lgan kitobxonlik madaniyatini oshirishga alohida e‘tibor qaratilgan. Ulug‘ adib, O‘zbekiston xalq yozuvchisi O‘tkir Hoshimovning “Tushda kechgan umrlar” romanini mutolaa qilgan yosh kitobxonlar ma‘naviy olami shunga yarasha bo‘ladi. Ushbu nashrning o‘ziga xos jihatlaridan biri shundaki, bu nashri hozirgi o‘zbek tilining imlo qoidalariga to‘liq moslangan shaklda berildi.
-
Chol va dengiz
Ernest Xeminguey,Ushbu kitobga dunyo miqyosida mashhur adib, “Nobel” mukofoti sovrindori E.Xemingueyning eng sara asarlari kiritilgan. “Chol va Dengiz” qissasida insonning ulug‘ligi, undagi iroda va matonat, oqillik va azm-u qaroridan og‘ishmaslik o‘zgacha talqinda aks etgan. “Alvido, qurol” romani esa qahramonlarning fikr-xayollari, kechmishlari, urushning insoniyat boshiga solgan mudhish kulfatlari haqida o‘ylashga, tinchlikning qadriga yetishga chorlaydi. Serqirra ijodkorning millionlab nusxalarda chop etilgan asarlarini mutolaa qilishga shoshiling, aziz kitobxon.
-
Odam bo'lish qiyin
O‘lmas Umarbekov,O‘tgan asrning ikkinchi yarmidagi o‘zbek nasri rivojida yozuvchi O‘lmas Umarbekovning o‘ziga xos o‘rni bor. Uning yoshlar hayoti, ma‘naviy –axloqiy muammolar, insonlarning murakkab munosabatlari haqida yaratilgan roman, qissa va hikoyalari bugungi kunda ham sevib o‘qiladigan asarlardir.Adib bolalarning bepoyon orzular olami, yoshlarning goh lazzatli, goh iztirobli muhabbati, sidq-u vafo, xiyonat, otalar va bolalar, umuman, turfa toifadagi insonlar o‘rtasidagi munosabatlarni g‘oyat chuqur va samimiy tasvirlaydi. Shuning uchun ham adibning asarlari hamon kitobxonlar qalbini rom etib kelmoqda.
-
YEVGENIY ONEGIN
Aleksandr Sergeyevich Pushkin,Adibning “Yevgeniy Onegin” asari rus adabiyotidagi birinchi she’riy romandir. Pushkin bu asarni yaratishda buyuk ingliz shoiri Bayronning “Don Juan” she’riy romanidan ta’sirlanib yaratgan. “Yevgeniy Onegin” romanining bosh qahramoni kelishgan, aqilli, o’ziga yarasha o’qimishli , farosatli yigit. Lekin u o’z axloqini kibor jamiyat talabiga moslashtirishga majbur bo’lgani uchun hammaga, hatto, o’ziga ham begona. Munofiqlik va yolg‘onni axloq darajasiga ko‘targani uchun ham oliy tabaqa vakillari o‘rtasidagi munosabatlarda samimiylik yo‘q. Samimiylik bo’lmagan joyda muhabbatga ham o‘rin yo‘q. Shu bois qizning eng munosib umr yo‘ldoshi bo’lishi mumkinligini yaxshi bilgani holda Yevgeniy Tatyananing sevgisini rad etadi. U o‘zining qizga loyiq emasligini sezadi. Onegin yengiltak ham, xotinboz ham emas. Lekin kiborlar ko’ziga shunday ko‘rinish, ular orasida shuhrat orttirish uchun ayollarni yo‘ldan ozdirishga intiladi. Yevgeniy janjalkash , qonxo‘r odam emas, ammo kiborlarda duelga chiqishdan qo‘rqdi degan fikr uyg‘otmaslik uchun, o‘zi istamagani holda sodda shoir yigit Lenskiyni otib o‘ldiradi. Romanda kuchi, g‘ayrati, aqlini sarflashi mumkin bo‘lgan ezgu mo‘ljalning yo‘qligi tufayli qiynalayotgan yigit iztiroblari aks etgan.
-
YULDUZLI TUNLAR
Pirimqul Qodirov,O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 13-sentyabrdagi “Kitob maxsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ib qilish bo’yicha kompleks chora- tadbirlar dasturi to‘g’risida”gi qarorida yosh avlodning ma‘naviy –intellektual salohiyati, ongu tafakkuri va dunyoqarashini yuksaltirishda, ona Vatani va xalqiga muhabbat va sadoqat tuyg‘usi bilan yashaydigan barkamol shaxsni tarbiyalashda beqiyos ahamiyatga ega bo‘lgan kitobxonlik madaniyatini oshirishga alohida e’tibor qaratilgan. Ulug‘ adib, O‘zbekiston xalq yozuvchisi Pirimqul Qodirovning “Yulduzli tunlar” romanini mutolaa qilgan yosh kitobxonlarning ma’naviy olami shunga yarasha bo‘ladi. Ushbu nashrning o’ziga xos jihatlaridan biri shundaki, unda bugungi yosh kitobxonlarga ayrim so‘z hamda iboralar yanada tushunarli bo‘lmog‘i uchun tegishli va zarur izohlar ham berilgan.
-
AVLODLAR DOVONI
PIRIMQUL QODIROV,O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017- yil 13-sentyabrdagi “Kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlan-tirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ib qilish bo‘yicha kompleks chora—tadbirlar dasturi to‘g‘risida”gi qarorida yosh avlodning ma‘naviy-intellektual salohiyati , ong-u tafakkuri va dunyoqarashini yuksaltirishda , ona Vatani va xalqiga muhabbat va sadoqat tuyg‘usi bilan yashaydigan barkamol shaxsni tarbiyalashda beqiyos aha-miyatga ega bo‘lgan kitobxonlik madaniyatini oshirishga alohida e‘tibor qaratilgan. Ulug‘ adib , O‘zbekiston xalq yozuvchisi Pirimqul Qodirovning “Avlodlar dovoni” romanini mutolaa qilgan yosh kitobxonlarning ma‘naviy olami shunga yarasha bo‘ladi. Ushbu nashrning o’ziga xos jihatlaridan biri shundaki, unda bugungi yosh kitobxonlarga ayrim so‘z hamda iboralar yanada tushunarli bo‘lmog‘i uchun tegishli va zarur izohlar ham berilgan.
-
O‘TKAN KUNLAR
ABDULLA QODIRIY,O‘zbek romanchiligi va hayotiy hikoyalar janrining asoschisi, buyuk ustozimiz –Abdulla Qodiriy (1894-1938 –yillar) XXasr o‘zbek adabiyotining buyuk darg‘alaridan biri bo‘lgan. A.Qodiriy dastlabki ta‘limni musulmon maktabi, rus-tuzem maktabida, Abulqosim shayx madrasasida olgan. 1925-1926 – yillarda Moskvadagi adabiyot kursida ta‘lim olgan. Uning dastlabki ijodlari ‘‘Samarqand” , ‘‘Oina”, ‘‘Sadoi Turkiston” gazetalari va o‘zi tashkil etgan ‘‘Mushtum” jurnalida e‘lon qilingan. A.Qodiriyning ‘‘To’y”, ‘‘Ahvolimiz”, ‘’Millatimga”, ‘‘Fikr aylagil” kabi she’rlari : ‘‘Baxtsiz kuyov”, dramasi , ‘‘Juvonboz”, ‘‘Uloqda” (1916 –yil) , ‘‘Kalvak Maxzumning xotira daftaridan”, ‘‘Toshpo’lat tajang nima deydi?” (1920-yil) kabi hikoyalari ; ‘’O‘tkan kunlar’’ (1924-1926), ‘‘Mehrobdan chayon” (1929-yil) romanlari, ‘‘Obid ketmon” (1934) qissasi hozirgi vaqtda ham sevib o’qiladi. Shuningdek ,N.V. Gogolninig ‘’Uylanish” (1935-yil), A.P.Chexovning ‘‘Olchazor” (1936-yil) asarlarini ona tilimizga mahorat bilan tarjima qilgan. 1937-yilning 31- dekabrida ‘‘xalq dushmani” sifatida qamoqqa olinib, 1938-yil 4-oktyabrda o‘limga mahkum qilingan. Yozuvchining o‘zi va asarlari 1956-yildan boshlab oqlangan. Abdulla Qodiriy Alisher Navoiy nomidagi Respublika Davlat mukofoti laureati (1991-yil), ‘‘Mustaqillik” ordeni bilan taqdirlangan (1994-yil).
-
SPITAMEN
MAQSUD QORIYEV,Vatan uchun ko‘rashgan o‘g‘lonlar talaygina. Spitamen ana shunday mard-jasur o‘g‘lon. Ushbu kitobda Spitamenning vatan ozodligi yo‘lidagi jasorati qalamga olingan. Uning mardligi chindanda ibrat olsa arzigulik .
-
Navoiy
Muso Toshmuhammad o‘g‘li Oybek,‘‘Navoiy‘’ romani o’zbek va rus tillarda bir necha marta nashr etilgan asar. Navoiydan keyingi davr uning asarlariga qiziqishni oshirsa oshirdiki, also kamaytirmadi. Oybek asarda Navoiy siymosini yaratadi. Bundan besh asr oldin yashab o’tgan ulug’ shoirni aniq va yaqqol tasavvur etish buyuk yozuvchigagina hos. Oybek romanda buyuk shoir obrazini yaratishda Navoiyning turkiy til va adabiyotga bo’lgan munosabati tasviridan ham o’rinli foydalangan. Asarda Navoiy obraziga xos xususiyatlar sofdillik, qat‘iyat va olijanoblik kabi fazilatlarda nomoyon bo’ladi. Darhaqiqat, ‘‘Navoiy” romani o’zining badiiy –estetik qimmati, mazmun-mohiyati, badiiy-tasviriy vositalarga limmo-limligi, voqealarning izchilligi, tarixiy haqiqatning ko‘zgusi bo‘la olganligi, qahramonlarning bir-biri bilan, ya‘ni to’qima va tarixiy obrazlarning uyg‘unlashganligi bilan ham yuksak tahsin va e‘tiroflarga loyiq asardir. Shu bois ham bu asar mana necha yillarki, o‘z qadr-qimmatini yo‘qotgan emas, yo‘qotmaydi ham . Chunki chinakam badiiy san‘at asari hech qachon o‘lmaydi. Bunday asarlarni xalq unutmaydi. Oybekning o’zbek mumtoz adabiyotida yorqin siymo, ulug’ mutafakkir sanalgan Navoiy obrazini go‘zal tasvirlab bera olgan bu romani mangu yashayveradi.
-
XAMSA
Alisher Navoiy,Mazkur kitobda Alisher Navoiy “Xamsa”sidagi barcha dostonlarning mazmuni bayon qilingan. Ularda shoir tomonidan tasvirlangan turli voqea-hodisalar aks ettirilgan, faqat kirish qismlari, me’yoridan cho’zilib ketgan manzaralar, monologlar biroz qisqartirilgan. Navoiy dostonlarining ushbu nasriy talqini alloma shoirimizning turkiy she‘riyat gultoji hisoblanmish “Xamsa” dostonlarini anglab olishingizga yordam beradi, deb o‘ylaymiz.
-
ZULMAT ICHRA NUR
MIRKARIM OSIM,O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 –yil 13- sentyabrda ‘‘Kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ’ib qilish bo’yicha kompleks chora- tadbirlar dasturi to’g’risida‘‘gi qarorida yosh avlodning ma’naviy-intellektual salohiyati, ong-u tafakkuri va dunyoqarashini yuksaltirishda, ona Vatani va xalqiga muhabbat va sadoqat tuyg’usi bilan yashaydigan barkamol shaxsni tarbiyalashda beqiyos ahamiyatga ega bo’lgan kitobxonlik madaniyatini oshirishga alohida e’tibor qaratilgan. Ulug’ adib - Mirkarim Osimning ‘‘Zulmat ichra nur”qissasini mutolaa qilgan yosh kitobxonlar ma’naviy olami shunga yarasha bo’ladi. Alisherning nihoyatda o’tkir zehnli bo’lgani, o’qish va yozishni juda erta o’rganib olgani, eng muhimi – bolaligidan she’riyatga, adabiyotga g’oyat qiziqqani haqida tarixiy asarlar guvohlik beradi. ‘‘Zulmat ichra nur” qissasida biz Alisherni to’rt yoshligidanoq yaqindan tanib boramiz. Ushbu qissani to’liq o’qisangiz, Alisher Navoiy bobomizning naqadar chuqur aql, tajriba egasi bo’lganini, u kishi oddiy dehqon bilan ham, zamona podshohlari bilan ham bemalol til topishib, murakkab muammolarni oqilona hal etganini bilib olasiz. Ushbu nashrning o’ziga xos jihatlaridan biri shundaki, hozirgi davr kitobxonlarining talab va iltimoslariga asosan asarga qo’shimcha iqtibos va izohlar kiritildi va hozirgi o’zbek adabiy tili qoidalari asosida qayta tahrirlandi.
-
-
MURDALAR GAPIRMAYDILAR
TOHIR MALIK,‘‘Agronom yigitning suvga cho’kib o’lgani haqidagi ma’lumotni o’qigan boshliq ajablandi; ‘‘Suvga yaqinlashishga qo’rqadigan, suzishni bilmaydigan odam qanday qilib suvga cho’kib ketishi mumkin? Chindan ham baxtsiz hodisami yo…. ‘‘ ‘‘Charxpalak ‘‘qissasini o’qigan kitobxon shu kabi savollarga javob topadi. Hech qanday zulm jazosiz qolmaydi. ‘‘Murdalar gapirmaydilar‘’ qissasida ana shu hayot falsafasi haqida fikr yuritiladi.
-
CHINOR
ASQAD MUXTOR,Inson hayoti barcha nuqson-u kamchiliklari, imkon va imkonsizliklari, xatolari, aqliy va jismoniy kuchi va kuchsizliklari ro‘yi –rost ko‘rsatilgan o‘lmas asar. Asqad Muxtorning bu romani sharq adabiy an‘analarini eslatuvchi yangi bir shaklda yozilgan. Chinorning azim shoxlariday har tomonga tarvaqaylab ketgan qissalar jonli voqelikni aks ettirsa, uning teran ildizlari –hikoyatlar yaqin o’tmish haqida, rivoyatlar esa pildirab uchgan yaproqlar singari yengil, ular badiiy tafakkur qanotida qadim afsonalarga borib tutashadilar…. Bularning hammasi ham bir o‘zbek oilasi haqida. Bu oila katta, qadimiy, madaniy, mehnatkash va shu ma‘noda ‘‘tagli- zotli‘‘ . Uning har bir a‘zosi xalq hayotida ma ‘lum bir mas ‘uliyatli yukni o’z zimmasiga olgan. Jonajon tuproqqa chuqur tomir yoygan, baquvvat va qadimiy Chinor mangulik ramzi , xalqimiz timsolidir. Oila boshi Ochil buvaning safari bilan shartli ravishda o‘zaro bog‘langan qissalarning har biri mustaqil axloqiy -estetik fikrni ilgari suradi. Hikoyatlar va rivoyatlar esa bu fikrni quvvatlab, yanada mustahkamlaydi.
-
OT KISHNAGAN OQSHOM
TOG'AY MUROD,Tabiat va inson … Tabiat va inson o‘rtasida ko‘zga ko‘rinmas uzviy birlik bor . Ana shu bog‘liqlik, birlik O‘zbekiston xalq yozuvchisi , Abdulla Qodiriy nomidagi Davlat mukofoti sovrindori Tog‘ay Murod ‘‘Ot kishnagan oqshom’’ qissasida mohirona tasvirlab bergan. Qo‘lingizdagi kitob xalqimiz ko‘nglidan mustahkam o‘rin egallagan , chet tillarga tarjima qilinib , dovruq qozongan mashhur ‘‘ Ot kishnagan oqshom” qissasidan tashkil topdi. Siz ushbu kitobni qo‘lga olib , o‘qiy boshlarkansiz , beixtiyor asarda tasvirlangan Ziyodulla kal va ajoyib oti Tarlon bilan birga ko‘pkarilarda qatnashasiz , or- nomus vijdon va mardlik , halollik kabi asl insony tuyg‘ularga oshno bo‘lasiz.
-
Алишер Навоий "Хамса"си
Муаллифлар жамоаси,Мазкур илмий ишлар мажмуаси улуғ шоир ва мутаффаккири Алишер Навоий буюк "Хамса"сининг яратилганига 500 йил тўлишига бағишланади