Unilibrary. Oliy ta'lim muassasalarining yagona elektron kutubxona axborot tizimi.

“ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ”

тупроқ - табиий тирик жисм ва қишлоқ хўжалик ишлаб чиқариш воситаси, унинг келиб чиқиши, тузилиши, таркиби, хоссалари ва унинг энг асосий хусусияти-унумдорлигини ўрганиш, улардан оқилона фойдаланиш ва мухофаза қилиш, тупроқнинг унумдорлигини тиклаш, сақлаш ва ошириш йўлларини, тупроқнинг хосса - хусусиятларини, кимѐвий таркибини ҳар томонлама ўрганиш ва шу асосда тупроқнинг унумдорлигини ошириш, сифатига баҳо бериш (бонитировкалаш), иқтисодий бахосини, мухофазасини билиш, ҳар хил ўсимликларнинг тупроқ холатига кўра ҳосилдорлигини оширишнинг илмий асосланган чора-тадбирларни ишлаб чиқишни ўргатишдан иборат.

Tuproq bonitirovkasi

Yerda hayotning paydo bo‘lganiga 2 mlrd. yildan ko‘proq vaqt o‘tgan bo‘lsa, yerdagi o‘simliklar va tuproqning tarixi esa o‘z ichiga 0,5 mlrd. yil atrofidagi vaqtni qamrab oladi. Shuncha vaqtdan beri o‘simlik tomonidan, tuproq tomonidan ma’lum muvozanatga asosan kosmik energiya yutiladi, oqibatda tuproq gumusi va minerallarida to‘planib uning unumdorligini belgilaydi. Bu mexanizmda tuproq qoplami qatnashadi. Tuproq faol ishtirokchi tariqasida energiyani yutadi, to‘playdi va sarflaydi.

ТРАКТОРЛАР ВА ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МАШИНАЛАРИГА ТЕХНИК ХИЗМАТ КЎРСАТИШ ҚОИДАЛАРИ

Техник хизмат кўрсатиш (ТХК) – бу янги ёки капитал таъмирланган тракторлар ва машиналарни меъёрида ишлашини таъминлайдиган, носозликлар, аварияга олиб келадиган едирилишлар ва бузилишларни олдини оладиган, қишлоқ хўжалиги техникасини ишчанлик ҳолатини ва сақловчанлигини таъминлайдиган операциялар тўпламидан иборат бўлиб, мазкур тўплам машина деталлари, узеллари ва механизмларини тозалаш, текшириш, созлаш, маҳкамлаш ва мойлашга доир муҳандислик тадбирларини ўз ичига олади. Умуман айтганда ТХК – бу агротехник тадбирлар мавсумлар (йил) давомида машиналарни иш қобилиятини сақлаб туришга йўналтирилган муҳандислик тадбирларининг йиғиндисидир.

ТРАКТОРЛАР ВА ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МАШИНАЛАРИНИ ИШЛАТИШДАГИ ХАВФСИЗЛИК ҚОИДАЛАРИ

Ижтимоий лойиҳалар билан аграр соҳага сармоя киритиш доирасида “Агробанк” АТБ томонидан 100 та китобдан иборат қўлланмалар тўплами тайёрланди. Тўпламда қишлоқ хўжалиги соҳаси, жумладан, мева-сабзавот ва полиз экинлари, ғаллачилик, чорвачилик, балиқчилик, асаларичилик каби тармоқларнинг энг илғор тажрибаларига оид ривожланган давлатлар ва юртимизда эришилган кенг қамровли илмий ва амалий маълумотлар қамраб олинган.

СУТДОР ҚОРАМОЛЛАРНИ ПАРВАРИШЛАШ

Ўзбекистонда амалга оширилаётган жадал иқтисодий ислоҳотлар самарасида турли мулкчилик ва хўжалик юритиш тизими такомиллашиб бормоқда. Қишлоқ хўжалик ва чорвачилик маҳсулотлари етиштиришда шахсий ёрдамчи, деҳқон ва фермер хўжаликлари иқтисодий барқарорликнинг қудратли омилига айланмоқда. Чорвачилик ҳам озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашда муҳим аҳамият касб этмоқда. Унинг улуши мамлакатда ишлаб чиқарилаётган қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг 46,5 фоизини ташкил этмоқда.

СУТ ВА СУТ МАҲСУЛОТЛАРИНИ ТАЙЁРЛАШ

Бозор иқтисодиёти шароитида эркин рақобат ва аҳолининг турмуш даражаси ўсиб бориши янгидан янги хуштаъм, мазали, сифатли сут маҳсулотлари ишлаб чиқаришни талаб қилади. Шу боисдан барча ишлаб чиқариш корхоналарида кенг кўламли маркетинг хизмати йўлга қўйилиб, ишлаб чиқариш жараёнлари тўхтовсиз такомиллаштирилиб, янги жиҳоз ва материаллардан фойдаланишга киришилмоқда

Аёл ва ижтимоий тараққиёт

Ушбу қўлланмада ижтимоий, иқтисодий ва қишлоқ хўжалиги соҳаларида фаолият кўрсатиб, илмий изланишлар олиб бораётган олима аёлларимизнинг изланишлари натижалари кенг ёритилган.

УМУМИЙ ДЕҲҚОНЧИЛИК ВА МЕЛИОРАЦИЯ АСОСЛАРИДАН ЛАБОРАТОРИЯ ИШЛАРИ ВА АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАР

Ўзбекистон Республикаси мустақиллика эришгач қишлоқ хўжалигини тубдан ислоҳ қилиш, ушбу соҳага малакали кадрларни жалб қлиш, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштиришда замонавий агротехникаларни қўллаш, етиштирилган қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ўзимизда қайта ишлаш каби масалаларга катта эътибор берилди. Республикамизда фермер хўжаликларининг ташкил этилиши, ерга илмий муносабатда бўлиш, деҳқончилик маданиятини шакллантириш, мавжуд ерлардан самарали фойдаланиш, илмий асосланган ҳолда тупроқ унумдорлигини ошириш натижасида қишлоқ хўжалик экинларидан юқори ва сифатли маҳсулот етиштириш учун замин яратди.

Агроэкология

Магистрлар учун тавсия этилган маъруза матнлари тасдиқланган намунавий дастур асосида ёзилган бўлиб, ушбу фанга доир асосий тушунчалар ва маълумотлар баён этилган.

СОЯ ВА МАХСАР ЕТИШТИРИШ

Соя минг йиллар давомида Шарқда етиштирилган, у ердан бутун жаҳонга тарқалган ва ҳозирги кунда эса дунё бўйлаб катта майдонларда етиштирилмоқда. Олимлар соянинг ватани Хитой, Корея, Манжурия каби узоқ Шарқ мамлакатлари деб ҳисоблашади, 1690 йилда немис ботаниги Кеампфер томонидан Европага, у ердан 1800 йилларнинг бошида Америкага олиб борилган. АҚШ чегараларида соя биринчи марта 1804 йилда Марказий ва Ғарбий Америкада етиштирила бошланган. Америкада соя етиштириш кўпроқ Мексика каналидаги катта портларга етказиб беришни осонлаштириш мақсадида Миссисипи дарёси атрофидаги штатларда ривожлантирилган.

СИФАТЛИ СУТ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ

Мамлакатимиз иқтисодиётини барқарор ривожлантиришда, қишлоқ хўжалигининг муҳим йўналишларидан бири ҳисобланган чорвачилик тармоқларида селекция-наслчилик ишларини дунёдаги илғор тажрибалар ҳамда замонавий технологиялар ва илм-фан ютуқларини амалиётга жорий этиш, бутун чорвачилик тармоғини иқтисодий самарадорлиги ва рақобат бардошлигини оширишда муҳим аҳамият касб этади .

СИЛОС ВА СЕНАЖ ТАЙЁРЛАШ

Чорва моллари ширали озуқалардан кўк ўтлар, илдизмевали, силос ва сенаж озуқаларини истеъмол қилади. Ширали озуқалар таркибида 65-90% сув, нисбатан кам оқсил, ёғ, клетчатка ва кўп миқдорда А, В, С витаминлари мавжуд. Ширали озуқаларнинг қуруқ моддасини асосан крахмал ва қанд ташкил қилади.Қишлоқ хўжалик ҳайвонларини оқсил, витамин ва бошқабиологик фаол моддалар билан тўла таъминлайдиган ем-хашак замини яратиш, озуқалар сифатини яхшилаш, ем-хашаклардан тўлароқ фойдаланиш ва озуқа исрофгарчилигини камайтириш кун тартибидаги вазифадир. Хўжаликлар олдидаги энг долзарб масала ем-хашак етиштиришнинг илғор технологиясидан фойдаланиш ҳисобига мўл-кўл ва сифатли ем-хашак етиштиришни ташкил қилиш муаммосидир.

“ҚУРИЛИШДА БАҲОНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА СМЕТА ИШИ” ФАНИДАН МАЪРУЗАЛАР МАТНИ

Маърузалар матнида капитал қурилишнинг асосий масалалари - қурилишнинг миллий иқтисодиѐтни ривожлантиришдаги роли ва ўрни, унинг хусусиятлари, тармоқлараро алоқалари, бошқарув тизими, иқтисодиѐтни модернизациялаш шароитида қурилиш иқтисодиѐтини ислоҳ қилиш муаммолари кўриб чиқилади.

СЕЛЬДЕРЕЙ ЕТИШТИРИШ

Илдиз тизими жуда кучли ривожланган, қаттиқ ва тармоқланиб кетган. Янгилигида ва таомларга зиравор кўкат сифатида барги истеъмол қилинади. Барг тўплами жуда катта бўлиб, унда кўплаб ўсиш нуқталари бор. Ана шу морфологик хусусияти сабаб, барглари кесиб олингандан кейин яна тез ўса бошлайди.

САРИМСОҚПИЁЗ ЕТИШТИРИШ

Сабзавотлар ичида саримсоқ углеводлар, витаминлар, ферментлар, хушбўй моддалар ва фитонцидларга бой бўлиб, у инсон организмининг айрим касалликларга чидамлилик иммунитетини оширади. Иштаҳа очувчи, овқат ҳазм қилиш жараёнини яхшиловчи маҳсулот ҳисобланади. Ушбу қўлланма саримсоқ ўсимлигининг морфо-биологик хусусиятлари, экиш муддати ва усуллари, парваришлаш ва етиштириш технологиясини ўрганишда керакли маълумотларни беради, деган умиддамиз.

САЛАТБАРГ ЕТИШТИРИШ

Сўнгги йилларда республикамизда аҳолининг озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш, сабзавот маҳсулотларига бўлган эҳтиёжини тўла қондириш ва экспортбоп, ички ва ташқи бозорда талаб бўлган экинлар экиш, қишлоқ хўжалигини диверсификация қилиш, ер-сув ресурсларидан янада оқилона фойдаланиш, экспортбоп маҳсулотлар етиштириш орқали деҳқонларнинг даромадини ошириш борасида кенг кўламли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг 2017–2021 йилларга мўлжалланган Ҳаракатлар стратегиясида қишлоқ хўжалигида экин майдонлари ва экинлар таркибини оптималлаштириш, илғор агротехнологияларни жорий этиш ҳамда ҳосилдорликни ошириш, сабзавот етиштиришни кўпайтириш муҳим стратегик вазифалардан бири қилиб белгилаб қўйилган.