Unilibrary. Oliy ta'lim muassasalarining yagona elektron kutubxona axborot tizimi.

Mehrobdan chayon

Turkiston feodallarining keyingi vakili bo‘lg‘an Xudoyorning o‘z xohishi yo‘lida dehqon ommasi va mayda hunarmand — kosib sinfini qurbon qilishi, mamlakat xotin-qizlarini istagancha tasarruf etishi, bunga qarshi kelguchilar tilasa kim bo‘lmasin, rahmsiz jazo berishi ro‘monning mavzu’idir. Xudoyorning bu yo‘ldag‘i birinchi istinodgohi bo‘lg‘an ulamolar, ularning ichki-tashqi ahvoli, axloqi, madrasa va oila hayoti, ulamoda insoniy his bitkanligi va qolg‘ani ham xabosat[1] pardasi ostida sezilmas darajaga yetkanligi mundarija sig‘dirg‘an qadar bayon qilinadir. Bular ro‘monning nomarg‘ub — manfiy qahramonlari. Ikkinchi tarafda mazkur qora kuchlarga qarshi "tuban" sinf — kambag‘allar, ularning xonliq tuzilishiga, qora kuch — ulamo alayhiga chiqishi. Mehnatkash kambag‘allarning axloqi, sajiyasi, oilasi, turmishi va bir-biriga aloqasi, samimiyati.

Uch Og'ayni

«Уч оғайни» романи рус тилида биринчи марта чоп этилиши биланоқ катта шов-шувга сабаб бўлди, китоб кетма-кет миллионлаб нусхада нашр этилди. Шунда ҳам талабни қондириб бўлмади. Одамлар романни бир-бирларидан сўраб олиб ўқишга киришдилар. Кутилмаганда расмий доиралар, коммунистик мафкура ҳимоячиларининг пайтавасига қурт тушиб қолди. Улар Ремаркни ғоясизликда айблаб, унинг ижодига шиддат билан тош ота бошладилар. Ҳатто «ремаркчилик» деган машъум атама ҳам пайдо бўлди. Бу шарпа Ўзбекистонга ҳам етиб келди. Айрим танқидчи ва ёзувчиларимиз, бизга Ремарк асарлари керак эмас, бу асарлар коммунизм қураётган ёшларимизни йўлдан оздиради, деб ғавғо кўтара бошладилар. Шу туфайли унинг асарларини ўзбек тилига таржима қилишга ҳеч ким журъат этмади. Орадан қирқ йил вақт ўтди. Мана, ниҳоят, шу кунларга ҳам етиб келдик. Тарихнинг қудратли ва қайсар чархпалаги ўз ишини қилди... Энди, сизга тақдим этилаётган «Уч оғайни» романига келсак, асар қаҳрамонлари жамиятда бирор лавозим ёки нуфузга эга бўлмаган «майда» одамлар. Аммо уларнинг ҳам файласуф олимлар ва назариётчиларникига ўхшамайдиган ўз фалсафалари ва ўз мантиқлари бор. Қизиғи шундаки, биз уларнинг фикр-мулоҳазалари ёки хатти-ҳаракатларига эътироз билдиролмаймиз, аксинча, асарни ўқиш жараёнида жамият четга суриб ташлаган бу оддий одамларга ҳурматимиз ортиб боради.

Ota

Bolaligimda g`alati bir qand bo`lardi. Har kuni bir dona sotib olib yeyishni xush ko`rardim. Og`zingga solarkansan, meva ta’mini his qilasan. Tugamasaydi, deysan. Sal o`tib qand ichidan achchiq qorishmasi tarqalib, butun sezgilaringni o`ynatadi. Shodon va xotirjam qiyofang norozi va behalovat tus oladi. Shunda ham shu shirinlikni tugatib qo`yish ishtiyoqida davom etasan

Otalar va bolalar

Mashhur rus yozuvchisi I.S.Turgenevning o‘z davrida katta shuhrat qozongan ushbu “Otalar va bolalar” romani rus adabiyotshunosligida yozuvchi ijodining cho‘qqisi sifatida talqin etiladi. Adib bosh qahramon Bazarov obrazida hurfikrlilik va yangilik sari intilish kabi fazilatlarni asaming asosiy g‘oyasi sifatida talqin etadi. Kitobdagi voqealar o‘sha davrda chiriy boshlagan jamiyatni shunchaki isloh etish emas, balki poydevorini tagtugi bilan yo‘q qilib, yangisini barpo etish kerakligini ko‘rsatib beradi. Turgenev Bazarovdagi nigilizmni (barcha narsalarni inkor qilish) tasvirlash orqali rus yoshlariga xos xaraktemi ham namoyon etgan. Kattalarni hurmat, kichiklarni izzat qilishga o‘rgatuvchi ushbu asar mutolaasi kitobxonga zavq bag‘ishlaydi, degan umiddamiz.

Ona lochin

Qahramonning ona lochin deb atalishi bejiz emas. Kitobni o'qish jarayonida uning temuriylar saltanatida yorqin iz qoldirgan, ma'naviy dunyosi boy, aql-zakovatda zamonning eng peshqadam ayollaridan biri bo'lganiga ishonch hosil qilamiz. Zarur chog'larda qattiqqo'l, lekin vujudi ipakdek mayin va mehribon Gavharshodbegimning temuriyzodalarni tarbiyalash, navqiron iste'dodlarni kashf etish, ularni mehr-muruvvat bilan onalarcha parvarishlash singari fazilatlari, ayniqsa, Mirzo Ulug'bek, Husayn Boyqaro va Alisher Navoiy bilan bo'lgan munosabatlarida yorqin gavdalantiriladi. «Ona lochin vidosi» Gavharshodbegim obrazi badiiy adabiyotda bu qadar keng va atroflicha gavdalantirilgan dastlabki asardir.

Jaloliddin Rumiy

Жалолиддин Румий - жаҳон адабиётининг муаззам сиймоларидан. Унинг "Маънавият денгизи", "Тасаввуф қомуси", "Дунёнинг китоби" каби номлар билан улуғланган олти дафтардан иборат "Маснавий маънавий" асари теран маъноли фикрлар, панд-насиҳатлар, комусий билим ва катта ҳаётий тажриба билан йўғрилган ҳикматли сўзларга бойлиги туфайли Шарқу Ғарб илму адаб аҳлини бирдай ҳайратга солиб келяпти. "Фиҳи мо фиҳи" (Ичиндаги ичиндадир) ваъзлар тўплами, "Девони Кабир" (Улуғ девон) шеърлар девони ҳам ҳаёт моҳияти ва умр мазмунини очиб берувчи фалсафий мулоҳазалар, пурмаъно ўгитларга сероб. Мутафаккир шоирнинг улкан ва ранг-баранг адабий мероси ичидан териб олинган ушбу тафаккур дурдоналари кенг ўқувчилар оммасининг маънавий дунёсини бойитиб, маърифий билимини оширишга хизмат килиши шубҳасиз.

Sarmoyador

Bir necha kunda millioner bo‘lish mumkinmi? Shu bilan insonning istaklari poyoniga yetarmikan? Qo‘lingizdagi kitob - “Sarmoyador”ning bosh qahramoni Frenk Kaupervud o‘zining savqi tabiiysiga quloq tutib, bir necha kunda chindan boyib ketadi. Unda o‘smirligidanoq atrofdagilar taʼsirida savdogar va birja o‘yinchisi ruhiyati shakllangandi. Tashabbuskor, iqtidorli va serg‘ayrat yosh yigit asta-sekin hech qanday tamoyilni tan olmaydigan, o‘z hukmini o‘tkazuvchi ochko‘z millionerga aylandi-qoldi. Ammo hayot bir tekis emas, uning uchun kutilmagan og‘ir sinovlar hali oldinda edi... “Sarmoyador” - amerikalik yozuvchi Teodor Drayzerning eng mashhur romanlaridan biri. Adibning "Istak trilogiyasi" dan joy olgan ushbu asari 1912 - yilda nashr etilgan. Unga amerikalik temir yo‘l korchaloni, millioner Charlz Yerksning hayot yo‘li asos qilib olingan. Kitobda konkret inson misolida tadbirkor qanday fikrlashi, xayolidan qanday o‘ylar kechishi, muammolarga qanday yechim topishi tasvirlangan. Bu asar chinakam tadbirkor xarakteriga berilgan chizgidir. Yagona kitob ko'rinishida!

To'xtating Samolyotni tushib qolaman

Efreim Sevela — sobiq Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi yozuvchisi, lekin umrining soʻnggi yillari Amerika Qoʻshma Shtatlarida va Isroilda kechgan. Uning Toʻxtating samolyotdan, tushib qolaman qissasi sovet tuzumining soʻnggi yillarida yozilgan boʻlib, unda yuksak mahorat bilan bu tuzumning turli-tuman nuqsonlari ochib berilgan. Qissa jiddiy masalalarga bagʻishlangan boʻlsa-da, hazil-mutoyibaga, yumorga, kinoya va pichinglarga juda boy. Gap kelganda otangni ham ayama degan gapga amal qilingan. Muallif qissaning biron oʻrnida pafosga berilmaydi, quruq va puch tasvirdan, balandparvoz gaplardan qochadi. Bu esa qissaga oʻziga xos rang va joziba bagʻishlaydi va maroqli, bir tekisda ravon va tez oʻqiladi.

Byuk Getsbi

Amerikalik yozuvchi Frensis Fisjerald jahon adabiyotida chuqur iz qoldirgan adiblardan biri hisoblanadi. Sizning eʼtiboringizga havola etilayotgan quyidagi “Buyuk Getsbi” romanida Amerika hayoti tasvirlanadi, Getsbi ismli yigit Dezi nomli qizni chin yurakdan sevib qoladi. Urush sababli sevgan qizini yoʻqotib qoʻyadi. Voqealar tizimi ularning ayrilishi va topishishi asosida kechadi. Ushbu roman asosida ishlangan badiiy film ham millionlarcha tomoshabinlar mehrini qozongani bois, mazkur jahon adabiyoti durdonasi oʻzbek kitobxonlariga taqdim etilmoqda.

Chol va dengiz

Chol qayiqda yolg‘iz o‘zi Golfstrimda baliq ovlardi. Dengizga chiqayotganiga mana sakson to‘rt kun ham to‘ldi, ammo hali bironta baliq tutganicha yo‘q. U bilan qirq kun bola birga bo‘ldi. Hadeganda qo‘li quruq qaytavergach, ota-onasi unga endi cholning o‘ta-ketgan Salao, ya’ni «o‘lguday omadi yurishmagan odam» ekanini aytib, bundan buyon boshqa qayiqda dengizga chiqish kerakligini qulog‘iga quydilar. Haqiqatan ham birinchi haftaning o‘zidayoq bu qayiqda baliq desa arziguday uchta baliq tutib kelishdi. Deyarli har kuni cholning dengizdan quruq qaytayotganligini ko‘rib bola ichichidan ezilar edi. U cholning uskunalari, changak, garpun va machtaga o‘ralgan yelkanlarini tashishga yordamlashgani qirg‘oqqa kelardi. Dag‘al matodan to‘qilgan yelkan yamalaverib, ola-quroq bo‘lib ketgan, o‘rog‘liq holda yaksoni chiqqan polkning yaloviga o‘xshardi.

Orziqib kutaman ertani

Америка ёзувчиси Сидни Шелдон 1917 йилда Чикагода туғилган. У иккинчи жаҳрн урушидан олдиноқ Голливудда киносценарист сифатида шухрат топди. Дарвоқе, С. Шелдон урушда АҚШ Ҳарбий Ҳаво Кучлари учувчиси сифатида иштирок этди. У урушдан кейин ҳам кинода ишлашни давом эттирди. Унинг қаламига мансуб олти пьеса Бродвейдаги театрлар репертуаридан жой олиб, шов-шувларга ҳам сабаб бўлди. Ёзувчи 1963 йилда ЭЙ-БИ-СИ корпорацияси билан ҳамкорликни бошлаб, икки юздан зиёд телевизион сценарийлар яратди. Бироқ С.Шелдонга жаҳон миқёсидаги шон-шуҳратни китоблари келтирди. Унинг асарлари бир юз саксондан ортиқ мамлакатда элликдан ортиқ тилда нашр этилди. Адибнинг қаламига мансуб элликдан ортиқ ўткир мавзули асарлари орасида «Ярим туннинг орқа томони», «Қонли қадам», «Фаришталар қаҳри», «Кўзгудаги дарбадар», «Тонг, кун, тун» каби романлари алоҳида ўрин тутади. С. Шелдон кўпдан-кўп адабий ва кино санъати соҳдсида бериладиган нуфузли совринларнинг, жумладан, Эдгар По номли ва Оскар мукофотининг соқиби бўлган. Адиб умрининг охирига қадар самарали ижод билан банд бўлди. Сидни Шелдон 2007 йил январ ойида 90 ёшида вафот этди.

Molxona

Жорж Оруэлл (ингл. Оеог§е Оте11, ҳақиқий исм-шарифи Эрик Артур Блэр) — инглиз ёзувчиси бўлиб, ғайрихаёлий «1984» романи ва «Молхона» ривоят-қиссасининг муаллифидир. Жорж Оруэлл «Молхона» асарини 1943 йилнинг ноябридан то 1944 йилнинг февралигача ёзган ва 1945 йилнинг августида эълон қилган. Китобни ҳар бир инсон ўқиши ва мулоҳаза қилиши лозим: нега бу дунёмиз шундай, у аслида қандай бўлиши керак. «Молхона» жаҳон адабиёти тарихидаги энг муваффақиятли ва баҳсли асарлардан бири ҳисобланади. Асар ғоясидан келиб чиқиб асосий намуна сифатида СССР олинганлигини фараз қилиш мумкин. «Молхона»ни ўқир экансиз, жуда таниш ҳодисаларни ўқиётгандай бир ҳис қамраб олади сизни - сотқинлик, воқеаларни ва фактларни сохталаштириш, ўз мақсадлари учун тарихни ўзгартиришга уриниш инсонлар жамиятининг ҳам одатий ҳолати, барининг остида ҳокимиятга интилиш ҳисси ётади. Ҳокимиятга интилиш ҳирси озодликка интилиш ниқобига ўранади, инсоннинг ҳокимиятидан қутулган, тецглик ва озодликка асосланган молхона қуришга жонланган жониворлар яна диктатурани - бир тоифа ҳайвонларнинг бошқа тоифа ҳайвонлар устидан ҳукмронлигини барпо этадилар.

Номус ва қасос

Эҳтимол сиз ўтли муҳаббат қиссаси гувоҳидирсиз: қайсидир кишидан эшитган ёхуд бирор бир адибнинг ижод намуналаридан баҳраманд бўлган бўлишингиз табиий ҳол. Азиз китобхон, сизлар учун бу таомилга ўз ҳиссамизни қўшишни жоиз деб билдик. Муаллиф В. Икскулнинг муҳаббат туғёни жўш урган ёшлар севгисидан ҳикоя қилувчи қиссаларини эътиборингизга ҳавола қилиб келмоқдамиз. Жумладан, «Номус ва ажал» қиссаси қаҳрамонларининг тақдири сизларни бефарқ қолдирмаган бўлса ажабмас. Навбатдаги қисса қаҳрамонлари Габо ва Куара ўз муҳаббати йўлида учраган ҳар қандай муаммо ва тўсиқларни олиб ташлашга қодир. Уларнинг тақдири аянчли якун топади...

Марсга ҳужум

Американинг машҳур фантаст ёзувчиси Рэй Брэдберининг номи ва асарлари ўзбек ўқувчиларига ҳам яхши таниш. Энди адибнинг шоҳ асари «Марсга ҳужум»ни сиз азиз фантастика ихлосмандларига ҳавола этмоқдамиз. Олтмиш ёшида илк марта учоққа чиққан, уйида эски ёзув машинкасидан бошқа биронта замонавий техника ускунаси бўлмаган Рэй Брэдбери фавқулодда қувваи зеҳни билан олис-олис галактикаларга худди фазогирлардай «саёҳат» қилади ва мўъжизавий таассуротларини жаҳон аҳли билан баҳам кўради. Муаллифнинг фантастика воситасида бундай ғаройиб «саёҳат»лари замирида улкан мажозий маъно ётади – у Ердаги ҳаёт, хусусан, она табиатга муносабат аллақачон издан чиққанлигини алам, ўкинч ва заҳархандалик билан ифода этади. Ҳатто биз шаффоф марсликлар истиқомат қилади деб тасаввур этганимиз Марс сайёрасининг ҳам мана шу одамлар аллақачон бошига етиб бўлганини алоҳида уқтиради. Бу эса Ердаги ҳар бир одамни чуқурроқ ўйлашга, ҳушёр бўлишга даъват этади.

ДОН КИХОТ САРГУЗАШТЛАРИ

Буюк испан ёзувчиси Сервантеснинг 1605 йилда босилган «Дон Кихот» асари жаҳон адабиёти хазинасини бойитган нодир асарлардан бири бўлиб қолди. Сервантес яратган Дон Кихот образи мавжуд ҳаётдан ажралган, асоссиз хаёллар гирдобида ғаройиб саргузаштлар кечирган баландпарвоз, телба шоввоз бир шахс бўлса, унинг яроқбардори Санчо Панса эса ўз хўжасининг марҳамати туфайли бадавлат бўлиб олиш орзусидаги соддамуғамбир кимса образидир. Асар испан халқининг ўтмишдаги ҳаёт лавҳалари, урф-одатлари етук маҳорат билан, турмушдаги лақмалик, нодонлик, фирибгарлик каби иллатлари ўткир ҳажв тиғи билан тасвирланади.

Сўнгги ва биринчи субҳидам

Ушбу романга афсонавий ўзбек разведкачиси Баҳром Иброҳимовнинг таржимаи ҳоли асос килиб олинган ва муаллиф асарни ёзиш жараёнида Ўзбекистан давлат хавфсизлик хизмати архиви ва мамлакатимизнинг бошқа ташкилотларидан олинган маълумотлар ҳамда республика давлат хавфсизлик хизмати фахрийларининг хотираларига таяниб, вокеаларни ҳаёт ҳақиқатига вобаста тарзда юксак бадиий маҳорат билан тасвирлаган. Китоб биринчи навбатда ёшларга ва кенг ўкувчилар оммасига мўлжалланган