-
Географияни ўқитиш методикаси
Университетни битириб чиқаётган бакалавр-географлар булгуси мутахассис-ўқитувчи сифатида география ўқитиш методикаси фани эришган ютуклардан хабардор бўлишлари ҳамда уни ўз касбий фаолиятларида самарали қўллай билишлари зарур. Жамият тараққиётини ҳар тамонлама етук укитувчиларсиз тасаввур этиш қийин. Малакали педагог мутахассислар тайёрлаш эса кўп жиҳатдан уларнинг методик тайёргарлигига боғлиқ. Айниқса ҳозирги мураккаб ахборотларни, географик ҳодиса ва сабаб окибатларини, табиий ва иқтисодий география тушунчаларини ўкувчилар онгига етказиш ва шакллантириш ниҳоятда мураккаб жараён ҳисобланади.
-
Экспертиза дорожно-транспортных происшествий
В курсе лекций по дисциплине экспертиза дорожно-транспортных происшествий изложены цели и задачи экспертизы дорожно-транспортных происшествий.
-
УРТА ОСИЁНИНГ ГЕОЭКОЛОГИК МУАММОЛАРИ
якин ўтмишда республикамизда янги ерларни суғорма айлантирилган эди. Айниқса, 1960 1970 йилларда мамлакатимизнинг турли регионларида пахта майдонларини ҳадсиз кенгайтириш максадида янги ерларни очиш ва суғоришнинг мухандислик худудий тизимини барпо килиш авж олган эди. Ушбу компаниядан Жанубий Ўзбекистон Сурхондарё ва Қашқадарё вилоятлари хам четда колмаган эди. Бу регионда аввало салкам 100 минг гектарлик Шеробод даштлари, сўнгра салкам 500 минг гектарлик Карши чўллари ўзлаштирилди.
-
Ўрта асрлар тарихи
XIV асрнинг ИККИНЧИ ярмида Чехиянинг иқтисодий аҳволининг сезиларли даражада кўтарилиш даври бўлди. Бу унинг ташқи сиёсий соҳасидаги аҳамиятининг кўтарилишига олиб келди. Аммо Карл I ва Вацлав IV феодал монархияси бағрида гусчилар ҳаракатига замин яратилмокда эди.
-
Abdurahmon Nuriddin Abdurahmon Jomiy
Jomiy bir qator badiiy, ilmiy va diniy-tasavvufiy asarlar yaratadi, hirot va boshqa shaharlarning ko`pgina ilm va san’at- adabiyot aqllariga ustoz hamda ilmiy va adabiy tortishuvlarning hakami (arbitri) bo`ladi. Uning obro` e’tibori kundan-kunga oshib boradi. Temuriy hukmdorlar, Husayn Boyqaro, shuningdek atrof o`lka va viloyatlarning hokimlari Jomiyni hurmat qilib, uni in’omlar bilan tag`dirlaydilar. Jomiy daromadlarini ko`proq obodonchilik ishlariga, ilm-fan, san’at va adabiyot ahillariga sarf qiladi.
-
Финансы предприятий
В издании рассматриваются вопросы финансирования внеоборотных и оборотных активов предприятий.
-
САМАРҚАНД ШАҲРИНИНГ УМУМБАШАРИЙ МАДАНИЙ ТАРАҚҚИЁТ ТАРИХИДА ТУТГАН ЎРНИ
Ушбу тўплам дунёнинг энг кўҳна ва бетакрор шаҳарларидан бири, ўзида бир неча минг йиллик тарих, юксак цивилизация намуналарини мужассам этган, инсониятнинг маданий тараққиётида алоҳида аҳамиятга эга бўлган Самарқанднинг 2750 йиллик юбилейи муносабати билан ўтказилаётган халқаро симпозиум материалларини ўз ичига олади. Тўпламда Зарафшон воҳасида ибтидоий маданиятнинг қарор топиши, деҳқончилик манзилларининг пайдо бўлиши, тарихий тараққиёт давомида маданиятларнинг алмашинуви каби илмий муаммолар ечимига кенг ўрин берилган. Ўрта Осиё халқларининг илк ёзма ёдгорлиги «Авесто»да қадимги Сўғд ҳақидаги маълумотлар, Самарқанднинг шаҳар сифатида шаклланиши, унинг Эрон аҳамонийлари ва Александр Македонский салтанати, эфталийлар, Турк ҳоқонлиги давлатлари таркибидаги тарихи, шаҳарнинг топонимикаси, манбашунослиги, сўғдийларнинг Буюк ипак йўлидаги фаолияти, илк ўрта асрлардаги диний толерантлик масалалари бирламчи манбалар ҳамда моддий маданият намуналари орқали ёритилган ва таҳлил қилинган. Бир қатор мақолалар Сўғдда ислом динининг ёйилиши, IX-XII асрларда шаҳарнинг Шарқ ренессансининг маркази сифатида ривожланиши, мўғуллар истилосидан кейинги инқироз, Амир Темур ва Темурийлар даври ренессанси масалалари янги археологик топилмалар, мавжуд меъморий обидалар мисолида ўрганишга бағишланган
-
ХАЛК ПЕДАГОГИКАСИ
Ўзбек халки педагогикасида доно халқимизнинг таълим-тарбия, ахлок-одоб, инсон кадриятлари ва унинг маънавий устуворлиги, иймон- эътиқоди бутунлиги соҳасидаги дунёқараши, ахлоқий фаолияти, усул- услублари, анъаналари ўзининг амалий ифодасини топгандир. Халк педагогикаси инсоннинг она қорнида пайдо бўлишидан тортиб, то тугулгунга кадар, илк тарбиясидан тортиб то вояга етгунга кадар ахлокий аклий, эстетик мехнат, экологик Ва жисмоний тарбияси билан шуғулланади. Халқ педагогикаси анъаналарининг ёш авлод таълим- тарбиясида тутган ўрни ва аҳамияти жуда каттадир. Халқнинг оилавий- маиший ҳаёти, таълим тарбиявий ахлоқ-одобга оид ҳаётий йўл-йўрикка, ибратли тажрибаларига оид турфа мисоллар: достонлар, эртаклар, мехнат мавсум-маросим кўшиклари, накллар, ривоятлар, афсоналар, маколалар, ҳикматлар, афоризмлар, топишмоқлар, тез-айтишлар.
-
ЎЗБЕКИСТОН ЖАҲОН ҲАМКОРЛИГИГА
Мамлакатнинг буюклиги халқнинг рухи, миллатниНГ эътикоддаги собитлиги билан ҳам белгиланади».1 Мустақил Ўзбекистон дастлабки кунлариданоқ эркин ташқи сиёсат олиб бора бошлади. Бу сиёсат Ўзбекистон Республикаси Конституциясида тўла қонли қонунлаштирилди. Конституциянинг I- моддасида: «Ўзбекистон Республикаси халқаро муносабатларнинг тўла хукукли субъектидир. Унинг ташқи сиёсати давлатларнинг суверен тинчлиги, куч ишлатмаслик ёки куч билан тахдид килмаслик чегараларнинг дахлсизлиги, низоларни тинч йўл билан ҳал этиш, бошқа Давлатларнинг ички ишларига аралашмаслик халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этилган бошқа қоидалари ва нормаларига асосланади» 2 дейилади.
-
O'ZBEKISTON TARIXI MANBALARI
Тарих фани кишилик жамияти босиб ўтган тарихий йўлни қонуниятли бир жараён тарзида атрофлича ўрга нувчи фан сифатида ижтимоий фанлар (адабиёт, сиёсий иқтисод, ҳуқуқшунослик, фалсафа, иқтисодиёт ва б.қ.). тизимида муҳим ўрин тутади ва кенг халқ оммасини, ай- никса ёш авлодни ўз Ватани ва халқига садоқат руҳида тарбиялаш ишига хизмат қилади. Айниқса, улуғ аждодла- римизнинг хаёти, турмуш тарзи, дини ва эътиқодини ўрга-
-
Пишитилган ип ишлаб чиқаришнинг назарий асослари
Ушбу лекциялар курси "Тўқимачилик хом ашёларини қайта ишлаш технологияси" мутахассислиги магистрантлари учун мўлжалланган бўлиб, унда ипларни пишитишга тайёрлаш, пишитилган ип ишлаб чиқариш техника ва технологияси бўйича маълумотлар келтирилган.
-
Гидротехника иншоотларидан фойдаланиш
Маърузалар матни В541000 “Гидроинженерия” йуналишда бакалавр тайѐрлаш укув режасига мос равишда ва Олий ва урта махсус таълим вазирлигининг Илмий-Услубий кенгаши томонидан тасдикланган намунавий дастур асоси-да тузилган.
-
"ORGANIK RE AKSIY ALAR MEXANIZMI
M a’lumki organik kimyo fanining jadal rivojlanib borayotganligi ko’p jihatdan organik birikm alarning kim yoviy tuzilish nazariyasining yaratilishi bilan cham barchas bog’liqdir. O rganik kim yoning yetakchi darg’alaridan bo’lgan rus olimi A.M .Butlerov tom onidan yaratilib (1861), keyinchalik uning shogirdlari tom onidan yanada rivojlantirilgan m azkur nazariya organik kim yo osm onida yo’lchi yulduz bo’ldi desak hech m ubolag’a bo’lm aydi. Bu nazariyani va organik kim yoni nazariy asoslarini bilm ay turib kim yogar -o rg an ik hech qanaqa yutuqlarga erisha olm aydi. Y uqorida aytilganlardan kelib chiqqan holda va davlat ta ’limi standartlari dasturiga tayangan holda biz organik kim yo nazariy asoslariga bag’ishlangan ushbu uslubiy qo’llanmani yozishga jazm qildik. Uslubiy q o ’llanm am izning birinchi m avzusi kim yoviy tuzilish nazariyasining tarixiga bag ’ishlangan b o ’lib, biz unda organik kim yo fani bosib o ’tgan serm ashaqqat va sharafli y o ’lni baqadri imkon ochib berishga harakat qildik. O ’tm ishda o ’tgan kim yogar olim lar tom onidan yaratilgan nazariyalar, ulam ing yutuq va kamchiliklari ko’rsatilib, rus olimi A.M . Butlerov tom onidan yaratilgan organik m oddalam ing kim yoviy tuzilish nazariyasi batafsil yoritildi. Ushbu mavzudan shuningdek uglerod atom i elektron qobig’ining tuzilishi to ’g ’risida kvanto-m exanik tushunchalar va m oddalar reaksion qobilyatining ularning kimyoviy tuzilishiga b og’liqligi to ’g ’risidagi elektron tushunchalar ham o ’rin olgan
-
ORGANIK KIMYO
ХХ-аsr bоshlаridа organik kimyogа tadqiqotning yangi usullаri fizikаviy usullаr, nаzаriy organik kimyogа yangi elеktrоn nаzаriyalаr kirib keldi. Tabiiy birikmаlаrdаn uglеvоdlаr, pоlipеptidlаr, purinlаr, оshlоvchi mоddаlаr sintеzi аmаlgа оshirildi. 30- yillаrdа esа kvant organik kimyosi yarаtildi. Hozirgi zаmоn sintеtik vа nаzаriy organik kimyodа keng qo‘llaniladigаn fizikаviy usullаr organik mоddаlаr tuzilishini vа reaksiyalаr mехаnizmlаrini o‘rganishga keng imkоniyatlаr yarаtildi. Organik birikmаlаrgа yangi guruhlаr kiritish, аrаlаshmаlаrni аjrаtish vа mоddаlаrni tоzаlаshning sаmаrаli usullаri yarаtilgаn. Elеktrоn nаzаriya vа kvant kimyosi tushunchalаri organik kimyoning nаzаriy аsоsi bo‘lib, ular yordаmidа turli yangi mоddаlаr tuzilishini оldindаn ko‘rа bilish imkоniyatlаri mаvjud. Hozirgi vaqtdа turli хil murаkkаb tuzilishli tabiiy birikmаlаr sintеzi аmаlgа оshirilgаn vа оshirilmоqdа: striхnin vа mоrfin аlkаlоidlаri, o‘simliklаrning yashil pigmеnti хlоrоfill, vitаmin B12, 30-dаn оrtiq аminоkislоtа qоldig‘idаn iborat pоlipеptidlаr, 51 tа аminоkislоtа qоldigidаn tashkil tоpgаn gormоn insulin vа boshqalar. Ikki fаn biоkimyo vа organik kimyoning qo‘shilishidаn yangi ilmiy yo‘nаlish mоlеkulyar biоlоgiya vа biоorganik kimyo yarаtildi. Mоlеkulyar biоlоgiya biоlоgik оb‘еktlаr hаyot fаоliyatini mоlеkulyar sоhаlаrdа o‘rganadi. Biоorganik kimyo esа tirik оrgаnizm hаyotiy fаоliyatidа ishtirоk etаdigаn organik mоddаlаrni - оqsillаr, nuklеin kislоtаlаr, fеrmеntlаr, vitаminlаr, uglеvоdlаr, gаrmоnlаr, аlkаlоidlаr vа boshqalarni o‘rganib, biоlоgik jаrаyonlаrni mоdеllаsh аsоslаri bilаn shug‘ullanadi.
-
YUQORI MOLEKULYAR BIRIKMALAR KIMYOSI
Аtrоfimizni qurshаgаn хilmа-хil vа sоn-sаnоqsiz mоddаlаrning hаmmаsi mоlеkulаlаrdаn, mоlеkulаlаr esа аtоmlаrdаn tаshkil tоpgаndir. Mоddаning kimyoviy хоssаlаrini o’zidа sаqlаb qоlаdigаn eng mаydа zаrrаchаlаr mоlеkulа dеb аtаlаdi. Mоlеkulа pаrchаlаnsа, mаzkur mоddаgа хоs bo’lgаn хususiyat yo’qоlаdi vа mоlеkulа аtоmlаrgа аjrаlаdi. Аtоmlаrning hаr bir аyrim turi kimyoviy elеmеnt dеb аtаlаdi. Hоzirgi vаqtdа 109 elеmеnt, ya’ni 109 хil аtоm bоr. Аtоmlаr o’z оg’irligigа ko’rа bir-biridаn fаrq qilаdi, ulаrning оg’irligi «kislоrоd birligi» (kislоrоd birligi – kislоrоd аtоmi оg’irligining o’n оltidаn bir qismigа tеng; kislоrоd аtоmining оg’irligi esа 0,000 000 000 000 000 000 000 026 608 grаmmgа tеng) dеb аtаluvchi birlik bilаn o’lchаnаdi vа shu birlik bilаn o’lchаngаn оg’irlikni «аtоm оg’irlik» dеb yuritilаdi. Mоlеkulа аtоmlаrdаn tаshkil tоpgаnligi sаbаbli mоlеkulаning hаm оg’irligi bоr, bu оg’irlik hаm yuqоridаgi birlik bilаn o’lchаnаdi. Mоlеkulаning uglеrоd birligi bilаn o’lchаngаn mаssаgа «mоlеkulyar mаssа» dеyilаdi. Mоlеkulа оg’irligi mоlеkulаni tаshkil etgаn hаmmа аtоmlаr mаssаsining yig’indisigа tеng. Mаsаlаn, suv mоlеkulаsi ikki аtоm vоdоrоd vа bir аtоm kislоrоddаn tаshkil tоpgаn bo’lib, uning mоlеkulа оg’irligi 18 gа tеng, Chunki kislоrоdning аtоm mаssаsi 16 vа vоdоrоdniki esа 1 gа tеngdir. Аgаr kundаlik turmushimizdа istе’mоl qilinаdigаn qаndni оlsаk, uning mоlеkulаsi murаkkаbrоq bo’lib, 12 аtоm uglеrоd, 22 аtоm vоdоrоd vа 11 аtоm kislоrоddаn tаshkil tоpgаn bo’lib, mоlеkulа massasi 342 u.b. gа tеngdir
-
АНОРГАНИК КИМЁ
/Симё терминининг келиб чициши. Кимёнинг цисцача тарихи ва унинг босцичлари. Кимёнинг асосий цонунлари. Кимё мат ериянинг кимёвий царакат шаклини урганади. М икрозаррачалар ва улар— нинг хиллари. Квант механика цонунлари кимёнинг назарий асоси эканлиги. Кимё —табиий фанлардан бири. У кимёнинг алоз^ида — алоз^ида соз^алари мукаммал системасидан иборат. Кимё — 'моддаларнинг узгариши ва улар билан боглиц булган з^одиса — карни урганувчи фан. Кимё моддаларнинг хоссалари билан •уларнинг таркиби ва тузилиши уртасидаги борланишни ■ани^айди. Кимё э^амма соз^алар учун керак б^либ, фанлар марказида туради. У фундаментал фандпр. Кундалик з^аётимизда саноат ва техникада кимёвий э^одисалар, кимёвий узгаришлар модда ва материяларнинг кимёвий хоссалари билан таниш булишга, улар тутрисида етарли маълумотга эга булишга мажбурмиз. Кимё фани кимё саноатининг асосидир. Кимё саноати кимёвий те х нологиям асосланган. ^озирги ва^тда