Unilibrary. Oliy ta'lim muassasalarining yagona elektron kutubxona axborot tizimi.

Harbiy epidemiologiya

Ushbu darslik O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o ‘rta maxsus ta'lim hamda Sog‘liqni saqlash vazirliklari tomonidan tasdiqlangan harbiy epidemiologiya fani dasturiga va respublikamizda sog'liqni saqlash tizimini isloh qilish jarayonida o‘qitilayotgan umumiy amaliyot vrachlarini tayyorlash dasturiga binoan yozilgan. Darslikni tayorlashda Oliy ta’lim tizimiga ilg‘or xalqaro tajribalarni joriy etish, yetakchi xorijiy ta ’lim m uassasalari bilan hamkorlikda yangi avlod o ‘quv adabiyotlarini yaratish kabi hozirgi zamonning dolzarb muammolari ham inobatga olingan.

Вирусли инфекциялар

Вирусли юқумли касалликлар хозирда хам тиббиётнинг долзарб муаммоларидан биридир. Ер юзида хозирги вақтда миллиардлаб одамлар у ёки бу турдаги вирусли юқумли касалликлар билан касалланадилар. Тиббист ходимларининг самарали харакатлари натижасида баъзи касалликлар амарали (полиомиелит) бутунлай бартараф килинган бўлсада, айрим касалликлар билан касалланиш даражаси юқорилигича қолмокда. Эбол иситмасининг катта эпидемияси Шарқий Африка мамлакатлари (Гвинея, Сьерра-Леоне ва Либерия) да 2014 йил феврал ойидан 2015 феврал ойи охиригача давом этиб 23,5 мингдан кўп олам зарарланди ва 9,5 минг нафардан ортиқ ўлим кузатилди.

Yuqumli kasalliklar

Mazkur darslik o'quv dasturiga muvofiq yozilgan bo'lib, unda bugungi kunda ko‘proq uchrab turadigan yuqumli kasalliklar, xususan, o‘tkir yuqumli ichak kasalliklari, virusli gepatitlar, havo-tomchi infeksiyalari va boshqa infeksiyalar hamda ularning kelib chiqish sabablari yoritilgan. Shu bilan birga kasallik ta’rifi va boshqa materiallar oddiy va ravon tilda bayon qilingan. Darslik tibbiyot oliy o'quv yurtlari magistrlariga mo'ljallangan. Shuningdek, ushbu o'quv adabiyotidan yuqumli kasalliklar shifokorlari va boshqa tor mutaxassislar ham foydalanishlari ham mumkin.

Yuqumli kasalliklarda hamshiralik ishi

XXI-asr boshidan parranda grippi epidemiyasi Sharqiy Osiyo mamlakatlari (Xitoy, Laos) hududida qayd qilingan bo‘lsa, 2005-yilga kelib Rossiya va Yevropa mamlakatlarida (Ruminiya, Italiya) tarqaldi. 2006-yilda esa kasallik Turkiya va Ozarbayjonda ro‘yxatga olingan, Turkiyada odamlar orasida kasallanish kuzatilib, o‘lim holatlari qayd qilindi. Yuqumli kasalliklar muammosi tibbiyot xodimlari (vrachlar, hamshiralar) oldida qiyinchiliklar tug'dirmoqda. Oliy o‘quv yurti talabalariga yuqumli kasalliklarni o'qitish muhim masalalardan biridir. Talabalarga bilim berish va o ‘qitishda zamonaviy adabiyotlar va internet ma’lumotlaridan keng foydalanilmoqda, ammo oliy malakali hamshiralar uchun mo'ljallangan adabiyotlar juda kam

Bolalarda havo-tomchi yo'li bilan yuquvchi yuqumli kasalliklar

Ma'lumki, bolalarda havo-tomchi yo'li bilan yuquvchi kasalliklarning turlari ko'p bo'lib ular keng tarqalgan hisoblanadi. O'zbekiston Respublikasida qabul qilingan emlash jadvaliga asosan bo'g'ma, qizamiq infeksiyalari tugatilish arafasida. Qisman havo-tomchi yo'li bilan yuquvchi poliomielit O'zbekiston hududida butunlay tugatiladi. Ushbu kasalliklar bo'yicha barqarorlikni ta'minlash uchun faol immunizatsiya doimo o'tkazilib turilishi shart. Faol immunizatsiya o'tkaziladigan ko'k yo'tal, parotit infeksiyasi ancha kamayganligiga qaramay baribir uchrab turibdi. Ular ichida koʻkyo'tal kasalligi bir yoshgacha bo'lgan bolalarda og'ir o'tib, ayrim hollarda o'lim bilan tugashi mumkin. Parotit infeksiyasi o'g'il bolalada orxit keltirib chiqarib, bepushtlikka sabab bo'lishi mumkin. Virusli gripp kasalligi ham bolalarda ko'p uchrab, og'ir kehishi, keng tarqalishi bilan izohlanadi.

Yuqumli kasalliklarda hamshiralik ishi

Darslikda Yuqumli kasalliklar haqida umumiy ma’lumot, uning tarixi, tasnifi, yuqumli kasalliklaming tashxisot usullari va uslublari. Yuqumli kasalliklaming tashxisot usullari va uslublari, Yuqumli kasalliklaming davolash tamoyillari va usullari, Yuqumli kasalliklaming profilaktikasi, Yuqumli kasalliklar bilan og‘rigan bemorlar parvarishining umumiy qoidalari, kasaxona ichi infeksiyalarining epidemiologik xususiyatlarini aniq va ravshan bayon qilingan. Shu bilan bir qatorda parazitar (bakterial, virusli va parazitoz) kasalliklarining etiologiyasi epidemiologiyasi, patogenezi.klinikasi, tashxisoti, davosi va profilaktikasi sodda til bilan zikr qilingan.

Yuqumli kasalliklarning erta va differensial diagnostikasi

2003-yili BST (VOZ) Oʻzbekiston Respublikasini poliomiyelitdan xoli hudud deb e'lon qildi. Bu muddatlarda respublika hududiga og'ir parranda grippi, cho'chqa grippi kelishini oldi olindi. Ammo yuqumli kasalliklarga xos alohida vaziyat bor. Bu avvalda ko'p uchragan yuqumli kasalliklarni yana qayta koʻpayishi, yangi yuqumli kasalliklarni paydo bo'lishi, virusli infeksiyalarni ko'payib borishidir. Ma'lumki yuqumli kasalliklar, yurak-qon tomir, onkologik kasalliklardan so'ng, keng tarqalganligi va yomon oqibatlari bilan uchinchi o'rinda turadi. XI asr boshlariga kelib "XI asr vabosi" deb nomlangan OIV -infeksiyasini ko'payib borishi ko'zatilmoqda. Bunga asosiy sabab, aholi migratsiyasini ortishi, yoshlar o'rtasida narkomaniyani o'sishi, pala-partish jinsiy hayot tarzini olib borish hisoblanadi. Yuqumli kasalliklarni o'z vaqtida diagnostika qilish muhim epidemiologik va klinik ahamiyat kasb etadi.

Bolalar yuqumli kasalliklari

O'tgan asrning ikkinchi yarmiga kelib, yuqumli kasalliklar tomonidan keltiriladigan talafotlaming keskin kamayishi tibbiyotning tez rivojlanishi antibiotiklarning topilishi, zardoblar va vaksinalaming, anatoksinlarning ishlab chiqilishi bilan bog'liqdir.Vaksina, anatoksin va immunoglobulinlar yordamida boshqarish imkonivatiga erishilgan bo'lib, bunday kasalliklar yuqumli kasalliklaming bir qisminigina tashkil qiladi. Ammo boshqarish imkoni bo'lmayotgan shunday yuqumli kasalliklar borki, ular odamlar, ayniqsa, bolalar hayotiga xavf solib kelmoqda. Yuqumli kasalliklar tibbiyotning hamma sohasida o'zining asoratlari va oqibatlari bilan namoyon bo'lib kelmoqda. Bir qator somatik kasalliklaming kelib chiqishi va rivojlanishida asosiy sabablardan biri ekanligi hccli kimga sir emas.

Болаларнинг юқумли касалликлари

Болалар орасида бу касалликларнинг атипик (ноаниқ), субклиник шакллари учрамоқда.Бу келтирилган далиллар юқумли касалликларнинг олдини олиш ва уларни уз вақтида даволашни тақозо этади.

Milliy harakatli o'yinlar

Ushbu o‘quv qo'llanma talabalami harakatli o‘yinlar nazariyasi (milliy harakatli o'yinlarning kelib chiqish tarixi, о‘yin aming tavsiflari), milliy harakatli o'yinlarni tashkil etish va o'tkazish uslubiyatlari hamda ota-bobolarimiz o‘ynab kelgan o‘yinlar haqida bilim, ularning ijtimoiy-tarbiyaviy mohiyatlari haqida qisqacha ma’lumotlar, ko‘nikma va malakalar bilan ta’minlashni ko'zda tutadi.

Мева резавор мева ваток кўчтзорларини ташкил этиш

Аник, номланишдаги компания, патентланган ѐки патенти мавжуд булмаган ишлаб чик, арувчиларнинг мах,сулот турларидан катъий назар БМТнинг ФАО ташкилоти мазкур укувкулланмада кайд этилган.

Узумчилик

Ушбу жараѐнда бошқа фанлар қатори «Узумчилик» фанини ўқитиш, унинг таркибий тузилмасини тубдан яхшилашни тақозо этаѐтир. Шуни назарда тутиб, мазкур дарслик ушбу фан бўйича наъмунавий дастур асосида тайѐрланди.

Неврология

Умумий амалиёт врачлари учун мўлжалланган ушбу қўлланмадан энг кўп учрайдиган неврологик синдромлар ва касалликлар ўрин олган. Уларнинг этиологияси, клиникаси, ташхис қўйиш, даволаш ва профилактика усуллари ҳақида маълумотлар келтирилган. Умумий амалиёт врачлари билиши зарур бўлган неврологик текшириш усуллари изохди расмлар билан кўрсатиб ўтилган, ташхис қўйиш алгоритми ва ўткир ҳолатлар неврологиясига алоҳида урғу берилган. Барча синдром ва касалликлар алифбо тартибида (А дан Я гача) ёритилган. Бу эса зарур маълумотларни топишни осонлаштиради. Қўлланма сўнгида неврологик ва психологик ҳамда нормал лаборатория кўрсаткичлари келтирилган. Фармакологик дорилар дозаси, ножўя таъсирлари ва монелик қилувчи ҳолатлар халқаро даволаш стандартлари кўрсатмаларига асосланиб тузилган. Ушбу қўлланмадан, шунингдек, терапевтлар, психиатрлар, тиббий психологлар, педиатрлар, реаниматологлар, «тез ёрдам» тизимида фаолият кўрсатувчи врачлар, тиббиёт институтларининг юқори курс талабалари ва клиник ординаторлар ҳам фойдаланишлари мумкин.

Асаб касалликлари

Ушбу дарслик «Асаб касалликлари фани давлат таълим стандартига» асосланиб тайёрланди ва унинг мавзулари хусусий неврологияга оид материаллардан иборат. Дарслик замонавий илм-фан ютуқларига асосланган холда ёзилган бўлиб, унда касаллик номи, этиологияси, патогенези, клиникаси, ташхиси, қиёсий ташхис, даволаш алгоритма, прогнози ва профилактикаси анъанавий йўсинда ёритилган. Дарслик мавзуларининг бундай ёритилиши талабалар томонидан уни узлаштиришни осонлаштиради. Хар бир мавзуда келтирилган ташхис куйиш ва даволаш алгоритми Жахон соғликни сақлаш ташкилоти экспертлари томонидан ишлаб чиқилган стандартларга катъиян амал қилган холда тузиб чиқилди. Барча бўлимларда замонавий нейровизуализация усуллари, яъни КТ, MPT, МРА, ПЭТ, транскраниал доплерография, дуплексли сканерлаш, иммунологик ва вирусологик текширувлар буйича олинган маълумотлар келтирилган. Ташхис қўйиш ва даволаш босқичлари кетма-кет равишда кўрсатиб берилди. Бу эса беморга қайси босқичда умумий амалиёт шифокори ва қайси босқичда невролог ёрдам кўрсатиши зарурлигини кўрсатиб беради. Дарслик изохли жадваллар ва расмлар билан бойитилган. Шунингдек, барча мураккаб атамаларнинг изохи келтирилган. Хар бир мавзунинг сўнгида назорат учун саволлар мавжуд. Дарслик сўнгида неврологик шкалалар ва улардан фойдаланиш йўллари ёритилган.

Узум етиштириш ва майиз қуритишнинг замонавий технологияси

Ушбу қўлланма боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий текишриш институти ҳамкорлигида тайёрланди.

Тупроқ муҳофазаси

Тупроқларни эрозия ва ифлосланиш жараёнларини ўрганиш усуллари ва услубиятига алоҳида эътибор берилган.