Kitoblar

Ўзбекистон Республикасининг ички ишлар органлари тўғрисидаги қонуни

Ўзбекистон Республикасининг судлар тўғрисидаги қонуни

SUD HOKIMIYATI

Darslik "Sud hokimiyati" fanining o'quv dasturiga muvofiq va qonun hujjatlariga kiritilgan o'gartirish hamda qo'shimchalar e'tiborga olingan holda tayyorlangan. Darslikda quyidagi masalalar yoritilgan: "Sud hokimiyati" fanining maqsad va vazifalari; O'zbekiston Respublikasida sud hokimiyatini tashkil etish; odil sudlov va uning demokratik prinsiplari; fuqarolik ishlari bo'yicha tumanlararo? tuman (shahar) sudi, jinoyat ishlari bo'yicha tuman (shahar) sudi; Qoraqalpag'iston Respublikasi Oliy sudlari, viloyat va Toshkent shahar sudlari; O'zbekiston Respublikasi harbiy sudlari; O'zbekiston Respublikasi Oliy sudi; O'zbekiston Respublikasi xo'jalik sudlari; O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi; sudyalar maqomi; sudlar faoliyatining tashkiliy va moddiy-texnika ta'minoti. Ushbu nashr o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi muassasalari talabalari va o'qituvchilari uchun mo'ljallangan.

Ҳуқуқий етуклик-баркамолликка элтади

Ушбу ўқув-услубий қулланмада ёшларнинг ҳуқуқий саводхонлигини оширишда уларнинг конституциявий билимларини мустаҳкамлаш, уларда ҳуқуқий, солиқ, экологик маданиятини юксалтириш, қолаверса, инсон ҳуқуқлари, уни мамлакатимизда янада мустаҳкамлашни такомиллаштириш борасидаги ислоҳатларнинг мазмуни, унинг сабаблари ва ушбу ислоҳатларниёшларга тушунтириш билан боғлиқ масалаларни ёритиб беришга ҳаракат қилинган. Ушбу ўқув-услубий қўлланма кенг китобхонлар учун мўлжалланган.

IJTIMOIY-IQTISODIY REJALASHTIRISH

Ushbu qo'llanma O'zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy dasturi hamda Davlat ta'lim standarti talablari asosida tayyorlangan. Respublikamizda mustaqillikka erishilgan ilk davrdan boshlaboq Respublika hukumati tomonidan ijtimoiy muhofaza tizimini tashkil etishga e'tibor qaratilib, bozor iqtisodiyoti sharoitida aholini ijtimoiy muhofaza qilish tartiblari va turlari o'ziga xos tarzda shakllantirildi. Bu tadbirlar bosqichma-bosqich tarzda rivojlantirilayotgan bo'lib, pirovardida barcha tadbirlarni tashkil etishning zamirida rejalashtirish va zarur chora-tadbirlar majmuini ishlab chiqish masalasi orqali ishlar tashkil etilmoqda. Har bir sohada Ijtimoiy-iqtisodiy rejalashtirish dasturlarini ishlab chiqish va qabul qilish davlat iqtisodiyotini tartibga solish hamda boshqarish uchun qo'llaydigan muhim darsliklardan biri bo'lib, bu ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish sharoitlarida kutilayotgan maqsadlarga erishish uchun muqobil variantlarni qiyosiy baholash asosida maqbulini tanlab olgan holda bosqaruv qarorlarini qabul qilish hisoblanadi. O'quv qo'llanma mazmunini bayon etishda Respublika Prezidenti I.A. Karimov asarlaridan, Respublika qonunlari va boshqa me'yoriy hujjatlardan, keyingi yillarda mamlakatimizda nashr etilgan darslik hamda o'quv qo'llanmalardan, Respublika ijtimoiy-iqtisodiy hayotiga oid statistik materiallardan keng foydalanilgan. O'quv qo'llanma o'rta maxsus kasb-hunar kolleji o'quvchilari uchun mo'ljallangan bo'lib, shuningdek, undan bu fan bilan qiziquvchi barcha kitobxonlar foydalanishi mumkin.

O'ZBEKISTON DAVLATI VA HUQUQI TARIXI

O'quv qo'llanma "O'zbekiston davlati va huquqi tarixi" fani dasturi asosida huquqiy va tarixiy fanlarning eng so'nggi yutuqlari hisobiga olingan holda yozildi. Unda O'zbekiston hududida qadimgi davrda, o'rta asrlarda, yangi va eng yangi davrlarda davlat va huquqning rivojlanishi xususiyatlari va qonuniyatlari xronologik izchillikda yoritildi. O'quv qo'llanma kasb-hunar kollejlari va akademik litseylarning huquq, tarixiy yo'nalishlari o'quvchilari, o'qituvchilari hamda O'zbekiston davlatchiligi va huquqi tarixi bilan qiziquvchi keng kitobxonlar ommasi uchun mo'ljallangan.

DAVLAT VA HUQUQ NAZARIYASI

O'quv qo'llanma davlat va huquq sohasidagi hozirgi zamon ilmiy konsepsiyalarini onobatga olgan holda tayyorlandi. U davlat va huquqni talqin etishdagi an'anaviy yondashuvlar bilan bir qatorda yangi muammolar hamda nuqtai nazarlarni ham qamrab olgan. Shuningdek, unda O'zbekistonda shakllanayotgan fuqarolik jamiyati, demokratik davlatchilik va huquqiy tizim xususiyatlariga oid nazariy xulosalar o'z ifodasini topgan. Davlat va huquqning mohiyati, mexanizmi, funksiyalari va jamiyatni modernizatsiyalash davridagi roli jonli tarzda bayon etildi. O'quv qo'llanma yuridik ilmgohlar talabalariga, o'qituvchilarga, mutaxassislarga, shuningdek, davlat va huquq masalalariga qiziquvchi barcha kitobxonlarga mo'ljallangan.

NOTARIAT HUQUQI

Mazkur o'quv qo'llanma Davlat ta'lim standarti talablari asosida yozildi. Kitob huquqshunoslikka yonaltirilgan va huquq asoslari o'qitiladigan kasb-hunar kolleji o'quvchilari uchun o'quv qo'llanma sifatida tavsiya etiladi. O'quv qo'llnmada notariat haqida tushuncha, fanning predmeti, obyekti, notariat huquqining subyektlari, notarial faoliyat ustidan nazorat, notarial idoralar tomonidan amalga oshiriladigan notarial harakat turlari ustida to'xtalib o'tilgan, notarial harakat turlaridan namunalar berilgan, mavzular chizmalar asosida yoritilgan, har bir mavzudan so'ng nazorat savollari hamda sud amaliyotidan misollar keltirilgan. O'quv qo'llanma notariat sohasini tartibga soluvchi qonun hujjatlariga kiritilgan o'zgartirish va qo'shimchalar asosida yozilgan. O'quv qollanmadan kollej o'quvchilari, huquqni muhofaza qiluvchi organ xodimlari va keng jamoatchilik foydalanishlari mumkin.

MEHNAT HUQUQI

Ushbu darslikda bozor iqtisodiyoti munosabatlari rivojlanib borayotgan sharoitda mehnat sohasidagi ijtimoiy aloqalarni huquqiy tartibga solish, mehnat bozori va uni boshqarish, ish beruvchi va xodimlar o'rtasidagi mehnat-huquqiy aloqalar, fuqarolarning eng asosiy ijtimoiy-iqtisodiy huquqlaridan biri bo'lgan mehnat qilish huquqini ro'yobga chiqarish va himoyalash kabi ko'plab mavzular yoritilgan.

MA'MURIY HUQUQ

Darslikda davlat boshqaruvining mazmun-mohiyati, mamlakatni modernizatsiya va isloh qilish sharoitida "Ma'muriy huquq" fani tushunchasi, ma'muriy huquq tamoyillari asosida tartibga solinadigan ijtimoiy minosabatlarning o'ziga xos xususiyatlari, ma'muriy huquq subyektlarinnig huquqiy maqomi, davlat boshqaruvi shakl va uslublari, ma'muriy huquqbuzarlik va ma'muriy javobgarlik, davlat boshqaruvida qonuniylik va intizomni ta'minlash,shuningdek, iqtisodiyot, ijtimoiy-madaniy, ma'muriy-siyosiy va tarmoqlararo sohalarda davlat boshqaruvini tashkil etish hamda amalga oshirish singari asosiy ma'muriy-huquqiy institutlar yoritib berilgan. Darslik "Ma'muriy huquq" fani dasturi asosida tayyorlangan bo'lib, o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi yo'nalishida ta'lim olayotgan talabalarga, ta'lim muassasalari o'qituvchilariga hamda ma'muriy huquq masalalari bilan qiziquvchi keng kitobxonlar doirasiga mo'ljallangan.

FUQAROLIK PROTSESSUAL HUQUQI

Mazkur o'quv qo'llanma Davlat ta'lim standarti talablari hamda "Fuqarolik protsessual huquqi" fani dasturiga muvofiq tayyorlangan bo'lib, unda fuqarolik protsessual huquqining Umumiy va Maxsus qismiga oid barcha masalalar, huquqshunos olimlarning ilmiy-nazariy fikrlari, sud amaliyotidan misollar, har bir mavzu bo'yicha nazorat savollari va tavsiya etilgan adabiyotlar ro'yxati o'z aksini topgan. Usbu o'quv qo'llanma huquqshunoslikka yo'naltirilgan kasb-hunar kolleji o'quvchilari, amaliyot va ilmiy xodimlar, shuningdek, keng kitobxonlar ommasi uchun mo'ljallangan.

JINOYAT HUQUQI. (UMUMIY QISM)

"Jinoyat huquqi" fani darsligining yozilishidan maqsad - talabalarda chuqur nazariy bilimlarni shakllantirish hamda shu asosda huquq-tartibot va sud organlarining bo'linmalari va xizmatlariga yuklangan vazifalarni samarali hal qilish uchun zarur bilim va ko'nikmalarni berishdan iborat. Ushbu darslik jinoyat huquqi tushunchasi, vazifalari va prinsiplari, jinoyat qonuni, jinoiy javobgarlik, jinoyat tushunchasi, jinoyat tarkibi, tugallanmagan jinoyatlar, jinoyatda ishtirokchilik, bir qancha jinoyatlar, qilmishning jinoyatligini istisno qiluvchi holatlar, jazo va uning maqsadlari, jazo tizimi va turlari, jazoni tayinlash, jinoiy javobgarlik va jazodan ozod qilish, tibbiy yo'sindagi majburlov choralari, voyaga yetmaganlar jinoiy javobgarligi xususiyatlari, jinoyat huquqi Umumiy qismi tishunchasi haqida mustahkam bilimlar va jinoyat huquqining boshqa institutlarini o'z ichiga olgan.

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI BOJXONA HUQUQI

Ushbu darslikda O'zbekiston Respublikasi bojxona huquqi mazmuni, predmeti, uslubi, tizimi va manbalari; bojxona huquqi normalari tushunchasi va ularning tasnifi; bojxona ishi sohasidagi huquqiy munosabatlar mazmuni va xususiyatlari; bojxona huquqi subyektlari va ularning huquqiy maqomi; bojxona nazorati; bojxona rasmiylashtiruvi; bojxona to'lovlari; bojxona rejimlari; bojxona qonunchiligini buzganlik uchun javobgarlik masalalari yoritib berilgan.

PROKUROR NAZORATI

Ushbu darslik huquqshunoslik yo'nalishi bo'yicha tahsil olayotgan kollej talabalariga Prokuror nazorati fanidan tayyorgarlik ko'rish va ishlarini bajarishlariga ko'maklashish uchun tayyorlangan. Darslik kollejda bilim oluvchilarga, fan bo'yicha dars beradigan o'qituvchilarga hamda prokuratura organlari orqali fuqarolarning Konstitutsiya va boshqa qonunlarda belgilangan huquq va erkinlilarini himoya qilish bilan qiziqqan shaxslar, amaliyotchilar uchun mo'ljallangan.

Jinoyat ishlar bo'yicha protsessual hujjatlarni rasmiylashtirish

O'quv qo'llanmada jinoyat protsessida rasmiyrasmiylashtiriladigan protsessual hujjatlarning mohiyati, ahamiyati, zaruriyati unga qo'yilgan talablar nazariy va amaliy jihatdan tahlil qilingan va o'ziga xos xususiyatlari ochib berilgan. Jinoyat protsessidagi ayrim protsessual hujjatlar (majburiy hujjatlar) dalil sifatida ahamiyatga ega ekanligini e'tirof etgan holda uni qonunda belgilangan tartibda rasmiylashtirish muhim. O'quv qo'llanma yuridik soha xizmatchilari, oliy yuridik o'quv yurti talabalari va o'qituvchilari hamda yuridik kollej talabalariga, shuningdek, jinoyat ishlar bo'yicha protsessual hujjatlarga qiziqqan keng kitobxonlar ommasiga mo'ljallangan.

ISH YURITISHNI TASHKIL ETISH

Ushbu o'quv qo'llanma turli davlat muassasalarida ish yuritishni tashkil etish metodikasi va metodologiyasini o'rganishga mo'ljallangan. O'quv qo'llanma kollej o'quvchilari uchun birinchi marta yaratilganligi bois juz'iy kamchiliklari bo'lishi mumkin. O'quv jarayonida sinovdan o'tish natijasida ushbu kamchiliklarni aniqlab, kelgusida tuzatilishi va takomillashtirilishi ham ko'zda tutilgan.

HUQUQNI MUHOFAZA QILUVCHI ORGANLAR

O'quv qo'llanmada O'zbekiston Respublikasida amalda bo'lgan qonunchilikka asoslangan holda huquqni muhofaza qilish faoliyatining tushunchalari, uning belgilari, funksiyalari, yuridik yordam ko'rsatish faoliyatiga oid mavzular o'rin olgan. Bundan tashqari, adliya, ichki ishlar, bojxona, xavfsizlik xizmati, soliq hamda prokuratura organlari, shuningdek, rivojlangan xorijiy mamlakatlar huquqni muhofaza qiluvchi organlar tizimiga doir mavzularga batafsil to'xtalib o'tilgan. Mazkur o'quv qo'llanma, kasb-hunar kollejlari talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, undagi mavzular Davlat Ta'lim standartlari talablariga muvofiq yoritib berilgan.

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA YURIDIK XIZMAT

Ushbu darslik yuridik kollejlar va akademik litseylar uchun tasdiqlangan "O'zbekiston Respublikasida yuridik xizmat" fani dasturi bo'yicha tayyorlangan. Darslikda yuridik xizmat faoliyatining huquqiy asoslari, uning tizimi va tuzilishi, huquqiy holati, davlat boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, xo'jalik yurituvchi subyektlar yuridik xizmatining asosiy yo'nalishlari, yuridik xizmatga rahbarlik qilish shakllari hamda xo'jalik yurituvchi subyektlarga davlat organlari va nodavlat notijorat tashkilotlar tomonidan yuridik yordam ko'rsatish masalalari yoritilgan. Darslik yuridik kollej va akademik litseylar o'quvchilariga mo'ljallangan bo'lib, undan boshqa kasb-hunar kollejlarida xo'jalik huquqiy faoliyat yonalishida ta'lim olayotgan o'quvchilar, xo'jalik yurituvchi subyektlarning yuridik xizmat xodimlari ham foydalanishlari mumkin.

JISMONIY SHAXSLARNI SOLIQQA TORTISH

Mazkur o'quv qo'llanmada soliq tizimi va jismoniy shaxslardan undiriladigan soliqlar, ularni hisoblash tartibi va budjetga to'lash muddatlari hamda soliqlarning amal qilish xususiyatlari keltirilgan. O'quv qo'llanma iqtisodiy yo'nalishdagi kollej o'quvchilari uchun mo'ljallangan.

OILA HUQUQI

O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, Oila kodeksi, amaldagi qonun hujjatlari va xalqaro huquq normalari asosida yozilgan ushbu kitob oila va oila huquqi tushunchasi, oila huquqining manbalari, oilaviy-huquqiy munosabatlar, oila haqida nikoh tushunchasi, uni tuzish tartibi va shartlari,nikohning haqiqiy emasligi, er-xotinning shaxsiy hamda mulkiy huquq va majburiyatlari, nikohning tugatilishi, ota-ona va voyaga yetmagan bolalarning shaxsiy nomulkiy va mulkiy huquq va majburiytlari, aliment huquq va majburiyatlari, ota-ona qaramog'idan mahrum bo'lgan bolalarni aniqlash va joylashtirish shakllari, farzandlikka olish, oilaga tarbiyaga berish (patronat), vasiylik va homiylik belgilash, chet el fuqarolari va fuqaroligi bo'lmagan shaxslar ishtirokidagi oilaviy-huquqiy munosabatlarni tartibga solish kabi masalalarga bag'ishlangan. Kitob yuridik kollejlar va huquq asoslari o'qitiladigan boshqa o'quv yurtlari talabalariga darslik sifatida tavsiya etiladi.