Kitoblar

Целый день город: Рассказы.

Alpomish

Qo'lingizdagi ushbu kitob, ya'ni "Alpomish" dostoni o'zbek xalq og'zaki ijodiga mansub bo'lib ming yillar davomida xalqimiz baxshilari tomonidan kuylanib, xalqimiz tomonidan sevib tinglangan. "Alpomish" dostonining ushbu nusxasi xalqimizning mashhur baxshisi Fozil Yo'ldosh o'g'li (1872-1955) tomonidan kuylangan va Mahmud Zarifov tomonidan yozib olingan. O'zbek xalqining buyuk adiblaridan biri Hamid Olimjon (1909-1944) esa birinchi bor nashrga tayyorlagan. To'liq holatda yozma holatga keltirilishi esa Hodi Zarif (1905-1972) va To'ra Mirzayev (1936-yilda tug'ilgan) tomonidan amalga oshirilgan. "Alpomish" dostonida o'zbek xalqining azal-azaldan imon-e'tiqod, ornomus va yurt birligi yo'lida o'zini ayamasligi yorqin aks ettirilgan. Siz dostonni o'qib, o'ziga unashtirilgan qizning qalmoqlar orasida talash, yurtdoshlari- ning begonalarga xor bo'lmasligi uchun jonini tikkan Alpomish, Yaratganga imon keltirgani va mo'minga do'st tutingani uchun Hakimbekning yonida o'zining insofsiz yaqinlari hamda qarindoshlariga qarshi kurashgan Qorajon, insoniy fazilatlari bilan ko'pchilik erkaklardan baland tura oladigan Oybarchin va Qaldirg'och timsollari millatimizga xos yuksak insoniy sifatlarni aks ettirganligini ko'rasiz. Shuningdek, siz ushbu dostonni o'qish davomida xalqimizning bir qancha tarixiy etnografik urf-odatlari, dehqonchilik, chorvachilik, safar, baxillik va saxiylik, aka-uka munosabatlari, iymon va e'tiqod haqida ma'lumotlarga ega bo'lasiz.

Oltin zanglamas

XX arsrning oltmishinchi yillaridan boshlab o'zbek adabiyoti yangi davrga qadam qo'ydi. Bu davrga kelib shaxsga sig'inish illatlarining qoralanishi adabiyot ahli ijodiga nisbiy erkinlik ato etdi. Ijodkorlarimiz o'z asarlarida badiiylikka, qahramon ruhiyati qirra- larini haqqoniy tasvirlashga harakat qila boshladilar. Bundan ham muhimi urishdan keyingi qatog'on siyosatining qurbonlari bo'lgan ziyolilar, adib va shoirlar ozodlikka chiqdilar. Ularning ijodkorlik maqomi tiklanib, ijod bilan shug'ullanish imkoniyati paydo bo'ldi. Ana shunday iste'dodli adiblarimizdan biri Shuhrat edi. Shuhrat ham ko'plab tutqunlar qatori erkinlikka chiqqach, <<<Oltin zanglamas», «Shinelli yillar» asarlarini yaratdi. Katta mehnat evaziga tayyorlangan «Oltin zanglamas>> romani kitobxonlarga adib ijodining mukammal namunasi bilan tanishish imkoniyatini berdi.

Оқ кема

«Соҳил ёқалаб чопаётган олапар», «Оқ кема» ҳамда «Сарвқомат дилбарим» каби машҳур қиссалардан иборат ушбу китоб Чингиз Айт- матов ижодининг энг сермаҳсул давридан далолатдир. Ҳар учала асар жонли тасвир ва ҳикоячилик жиҳатидан ўқувчи диққатини буткул ўзига тортади. Биринчи марта чинакам овчилар билан денгизга чиққан Кириск овдан нега ёлғиз қайтди? Оқсоқол Ўрхоннинг хаёли, Милхуннинг ға- заби ва отасининг қатъий қарори ўн бир ёшли Кириск ҳаётини қан- чалик ўзгартирди? Ёки набирасига Шохдор она буғу ҳақида ривоят айтиб, ўзлари- нинг бош бўғини дея ишонтирган, оғир вазиятларда қабиладошла- рини фақат Она буғугина асрай олади, деган Мўмин чол нега ўз қа- рашларига қарши чиқди? Она буғуни овлаб, зиёфат қилишга чолни нима мажбур қилди? «Сарвқомат дилбарим» эса бир муҳаббат ҳақида икки тақдир ҳи коясидан иборат. Аммо бир қарашда, бир учрашувда ўз севгисини топган Илёс нега пок севгисини хиёнатга алмаштирди? Йиллар ўтиб ўғлини топганда нега отаси эканлигини айтолмайди? Асар давомида яна бир муҳаббат тарихидан огоҳ бўласиз.

Qiyomat

Chingiz Aytmatovning «Qiyomat» romanida ezgulik va yovuzlik, haqiqat va yolg'onning, adolat va jaholatning o'zaro kurashi inson va tabiat; tabiat va insoniyatning o'zaro uyg'unligi esa bo'rilar Akbara bilan Toshchaynar orqali tasvirlanadi. Insoniyat o'z manfaati yo'lida tabiat va uning boyliklarini beayov sarflashi, yakson qilishi, tabiiy hududlarning o'zlashtirilishi, o'rmonlarning yo'q qilinishi, TABIAT va INSONIYAT o'zaro mutanoslikning buzilishiga olib keladi. Natijada ushbu hududlarda yashayotgan bo'rilarning dastlabki uch bolasini ovchilar otishadi, ular yashayotgan qamishzor yoqib yuboriladi. Oqibatda bo'rilarning yana beshta bolasi olovda nobud bo'ladi. Ilojsiz qolgan bo'rilar Akbara bilan Toshchaynar tog'ga ko'chishga majbur bo'ladi. Lekin bu yerda ham ularni tinch qo'yishmaydi. Asarning salbiy qahramoni Bozorboy yangi dunyoga kelgan to'rt bo'ri bolasini sotib yuboradi. Asarning yana bir qahramoni Avdiy Kallistratov esa insonlarni bunday jaholatdan qaytarishga urinadi. Lekin johil kimsalar uning maslahatiga quloq solmaydi. Oxir-oqibat nima bo'ladi? Buni asarni o'qish davomida bilib olasiz.

Rustamxon

Qo'lingizdagi ushbu kitob, ya'ni "Rustamxon" dostoni o'zbek va turkman xalq og'zaki ijodiga mansub bo'lib ming yillar davomida xalqimiz baxshilari tomonidan kuylanib, xalqimiz tomonidan sevib tinglangan. "Rustamxon" dostonining ushbu nusxasi xalqimizning mashhur baxshisi Fozil Yo'ldosh o'g'li (1872-1955) tomonidan kuylangan va Hodi Zarifov (1905-1972) tomonidan yozib olingan, nashrga esa bolalarning mashhur shoiri Zafar Diyor (1912-1946) tayyorlagan. "Rustamxon" dostonida 'zbek xalqining azal-azaldan imon-e'tiqod, or- nomus, islom dinining va sof muhabbatning ulug'lanishi, haqiqatning doimo g'alaba qozonishi yorqin ranglarda aks ettirilgan. Siz dostonni o'qish davomida Sultonxonning farzandsizligi, uning o'rtancha xotini Huroyimning farzandli bo'lishi haqidagi xabardan keyin safarga chiqib ketishi, Rustamxonning tug'ilishi, ikki kundoshning qilgan yovuzliklari, Maston kampirning kirdikorlari, Rustamxonning onasi Huroyim bilan birga qilgan safari, Rustamxonning ajdarni o'ldirishi, Oftoboyga uylanishi, oxir-oqibat Sultonxonning Huroyim va Rustamxon bilan qayta topishishiga guvoh bo'lasiz. Shuningdek, siz ushbu dostonni o'qish davomida xalqimizning bir qancha tarixiy etnografik urf-odatlari, safar, ota-bola munosabatlari, iymon va e'tiqod haqida ma'lumotlarga ega bo'lasiz.

Yulduzlar mangu yonadi

Qo'lingizdagi kitob O'zbekiston xalq yozuvchisi, Abdulla Qodiriy nomidagi Davlat mukofoti sovrindori Tog'ay Murodning ilk, ammo allaqachon xalqimizning ko'ngil mulkiga aylangan, hozirga qadar bir necha avlod kitobxonlari dillariga milliy g'urur-iftixor, oriyat tuyg'ularini singdirib, yoshlarimizni asl vatanparvarlik ruhida tarbiyalab kelayotgan, go'zal badiiyatga oshno etajak "Yulduzlar mangu yonadi" qissasidan tashkil topdi. Hurmatli kitobxon! Ushbu qissa mutolaasiga kirishar ekansiz, adibning badiiy so'zi o'ziga xos mahorat bilan chizgan manzaradan mutaassir bo'lasiz, polvonlarning mard, tantiliklari, qahramonlar taqdiri sizni befarq qoldirmaydi.

Сад жизни: Повесть об Алишере Навои.

Yur tog'larga ketamiz

O'zbekiston xalq yozuvchisi, Hamza nomidagi O'zbekiston Davlat mukofoti sohibi Shukur Xolmirzayev oʻzbek adabiyotining rivojiga munosib hissa qo'shgan adiblarimizdan biridir. Yozuvchining ushbu qissasida har bir insonning hayotida yuz berishi mumkin bo'lgan voqealar qalamga olingan. Kitobni o'qir ekansiz asar qahramonlari bilan birga yashaysiz, ularning ovozini eshitasiz. Shuningdek, ushbu to'plamdan yozuvchining eng yaxshi hi- koyalari ham o'rin olgan.

Избранная лирика.

Shayboniyxon. Dashti qipchoq lochini.

Mashhur yozuvchi Sa'dulla Siyoyev oʻzining tarixiy mavzularda yozgan ko'plab asarlari orqali nafaqat O'zbekiston, balki qardosh turkiy xalqlar kitobxonlariga ham juda yaxshi tanish bo'lgan adiblarimizdan hisoblanadi. Xususan, yozuvchining ikki kitobdan iborat, Ahmad Yassaviy" tarixiy romani mashhur bo'lib, asar xalqimiz o'rtasida qo'lma-qo'l bo'lib ketgan. Yozuvchining yangi „Dashti Qipchoq lochini (Muhammad Shayboniyxon qissasi)" asari o'zbek xalqi davlatchiligi tarixida muhim rol o'ynagan Muhammad Shayboniyxon (1451-1510) haqida bo'lib, u turkiy shayboniylar sulolasi va davlatining asoschisi hisoblanadi. Muhammad Shayboniyxon haqida ho- zirgacha o'zbek adabiyotida ayrim tarixiy mavzudagi hikoyalarni mustasno etganda birorta qissa yoki roman yaratilmagan edi. Adib S. Siyoyev oʻzbek adabiyotidagi mazkur bo'shliqni to'ldirish uchun mas'uliyatli vazifani o'z zimmasiga olib, juda katta mashaqqat va zahmatlar evaziga mazkur qissani yaratdi.

Ulug'bek xazinasi

Odil Yoqubovning «Ulug'bek xazinasi» romani uning san'atkorlik ma- horatini yaqqol ko'rsatgan asar sanaladi. Asarda Movarounnahrda qirq yil ma'rifatli shoh bo'lgan, muruvvatli fuqaroparvar hukmdor sifatida shuhrat qozongan, butun iqtidori va salohiyatini o'z davlati, o'z eli osoyish- taligiga sarf qilgan Ulug'bek siymosi sahifalar osha qad ko'taradi. Kitobxon tasvirlanayotgan zamon ruhini, ma'lum bir davrdagi tarixiy fojiani, poklik va nopoklik, samimiylik bilan nosamimiylik, taraqqiyot bi- lan jaholat orasidagi o'zaro ziddiyatni voqealar tasvirida anglab oladi. Gohida shodon, gohida mahzun boʻlib, gohida esa ko'z yoshi to'kib o'qiladigan, qalblarni titratib, ko'ngillarni sel qiladigan kitobga marhabo! Ulug' adibning shoh asaridan bahramand bo'ling, aziz o'quvchi!

Честь: Роман. Пер. с тат. Р Фаизовой. Долгое-долгое детство: Повесть/ М. С. Карим; Пер. с башк. И. Каримова.

Kafansiz ko'milganlar

Boshidan o'tkazgan qiyinchiliklarini, to'g'rirog'i, xo'rliklarini eslash insonni yana bir karra ogʻir azobga robaro' qiladi. Uni yozish esa... Qatag'onlik davri tasviri, undan ham og'iri o'zining xalq dushmani» deb ayblanishi haqida yozish, mahbusligini eslash, qamoq voqealari, lager hayoti, so'zsizlik... bularning haqqoniy tasviri Shukrulloning «Kafansiz ko'milganlarida yaqqol ifodalangan. Asarning yana bir ahamiyatli jihati uning mazkur mavzudagi yagona asarligida. Ushbu xotira-roman o'quvchiga qatag'on davri haqida tirik lavhalarni namoyish etadi.

Ikki eshik orasi

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 13-sentyabrdagi «Kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ'ib qilish bo'yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi to'g'risida»gi qaro-rida yosh avlodning ma'naviy-intellektual salohiyati, ongu tafakkuri va dunyoqarashini yuksaltirishda, ona Vatani va xalqiga muhabbat va sadoqat tuyg'usi bilan yashaydigan barkamol shaxsni tarbiyalashda beqiyos ahamiyatga ega bo'lgan kitobxonlik madaniyatini oshirishga alohida e'tibor qaratilgan. Ulug' adib, O'zbekiston xalq yozuvchisi O'tkir Hoshimovning << Ikki eshik orasi>> romanini mutolaa qilgan yosh kitobxonlar ma'naviy olami shunga yarasha bo'ladi. Ushbu nashrning o'ziga xos jihatlaridan biri shundaki, u o'zbek tilining hozirgi imlo qoidalariga to'liq moslangan shaklda berildi.

Faust

Buyuk olmon shoiri Gyotening «Faust>> tragediyasi jahon ada- biyotining shoh asarlaridan biri hisoblanadi. Bu asar Gyotening butun ijodiy faoliyati davomidagi izlanishlarining samarasidir. Adibning aynan ushbu va boshqa barcha asarlarini ham dinlararo, madaniyatlararo, millatlararo bag'rikenglik, Sharq va G'arb sivili- zatsiyasi, umuminsoniyat maqsadlarining uyg'unlashtirilgan na- munasi, deyish mumkin.

Dunyoning ishlari

Sevimli yozuvchimiz O'tkir Hoshimovning mazkur qissasi ona- larga qo'yilgan haykal bo'ldi, desak, mubolag'a bo'lmaydi. Qissani o'qib, har birimiz undan o'z onamiz siymosini topamiz. Ko'zimizga yosh olamiz, xulosa chiqaramiz, ibrat olamiz. Nashriyotimiz O'tkir Hoshimov uslubiga xos bo'lgan sodda va tushunarli tilda yozilgan, bir o'tirishda o'qib chiqiladigan bu asarni yana bir bor Siz aziz kitobxonlarga taqdim etadi.

Sarvqomat Dilbarim

Chingiz Aytmatovning ushbu qissasida tom ma'noda hayotiy-maishiy haqiqat va muammolar tasvirlanadi desak mubolag'a bo'lmaydi. Asar qahramonlari Ilyos, Asal, Xadicha, Boytemir, Jontoylarning har birining o'ziga xos fe'l-atvori hozirgi kunda ham zamondoshlarimizning qaysidir birlarida takrorlanadi. Asal bilan Ilyos asar boshida tasodifan uchrashib, taqdir taqazosi bilan o'zaro turmush qurishadi. Lekin negadir Ilyos o'z muqaddas oilasiga xiyonat qiladi... Nima uchun? Asal nega Ilyosni kechirmadi? Jontoy nega Ilyosga hasadgo'ylik bilan qarardi? Ilyos uzoq yillardan keyin farzandini topganda unga nega otasi ekanligini aytolmay qiynaladi? Boytemir Ilyos va Asal taqdirida qanday rol o'ynaydi? Asarni o'qish davomida bu savollarga javob topasiz.

Birinchi muallim

1991-yil 1-sentyabr millatimiz taqdirida ziyo sari tub burilish sodir bo'lgan ulug' kundir. Mustaqillik davriga qadar xalqimiz ma'rifatdan ayro saqlanib kelindi. Ko'plab ma'rifatparvarlarimiz boshiga turli savdolar yog'ildi va ularning nomi sun'iy tarzda o'chirilishga harakat qilindi. O'zbekning o'rni faqat paxta dalasida ekanligi, uning insoniyligi ham, qahramonligi ham yetishtirgan paxtasi bilan o'lchanishi borasidagi qarashlar xalqimizga zo'rlab singdirildi. Biroq Istiqlol sharofati ila tarixiy haqiqatlar tiklandi va biz o'zligimizni anglay boshladik. Nomi unuttirilgan ma'rifatparvarlar sha'niga yog'ilgan tuhmatlar olib tashlandi hamda ularning risolalari to'siqlarsiz kengroq tadqiq etila boshlandi. Bundan qirq-ellik yil muqaddam jadidlar nomi ko'pchilik uchun notanish bo'lgan bo'lsa, hozirda har bir yurtdoshimiz jadidlar va ular vujudga keltirgan ma'rifiy harakatlar haqida tobora ko'proq ma'lumotlarga ega boʻlishmoqda. Jadidlar o'z vaqtida jamiyat tanazzulining asosiy sababi aholining ilm-ma'rifatsizligiga qarshi munosib kurash olib borishgan. Ularning har biri millatimiz qahramoni, ulardan qolgan har bir ma'naviy me'ros esa oltindan ham qimmatdir. Shu o'rinda ijodiy jamoamiz bilan bir qator jadid namoyondalari asarlarini nashr etishga qaror qildik. Ushbu to'plamga Mahmudxo'ja Behbudiyning sara asarlari kiritilgan boʻlib, ularni mutolaa etish jarayonida siz ham jadidlarning o'sha vaqtlardagi maqsadlari, orzu-umidlari, dard-iztiroblarini yaqindan his etasiz, degan umiddamiz!

Yurt qayg'usi

1991-yil 1-sentyabr millatimiz taqdirida ziyo sari tub burilish sodir bo'lgan ulug' kundir. Mustaqillik davriga qadar xalqimiz ma'rifatdan ayro saqlanib kelindi. Ko'plab ma'rifatparvarlarimiz boshiga turli savdolar yog'ildi va ularning nomi sun'iy tarzda o'chirilishga harakat qilindi. O'zbekning o'rni faqat paxta dalasida ekanligi, uning insoniyligi ham, qahramonligi ham yetishtirgan paxtasi bilan o'lchanishi borasidagi qarashlar xalqimizga zo'rlab singdirildi. Biroq Istiqlol sharofati ila tarixiy haqiqatlar tiklandi va biz o'zligimizni anglay boshladik. Nomi unuttirilgan ma'rifatparvarlar sha'niga yog'ilgan tuhmatlar olib tashlandi hamda ularning risolalari to'siqlarsiz kengroq tadqiq etila boshlandi. Bundan qirq-ellik yil muqaddam jadidlar nomi ko'pchilik uchun notanish bo'lgan bo'lsa, hozirda har bir yurtdoshimiz jadidlar va ular vujudga keltirgan ma'rifiy harakatlar haqida tobora ko'proq ma'lumotlarga ega boʻlishmoqda. Jadidlar o'z vaqtida jamiyat tanazzulining asosiy sababi aholining ilm-ma'rifatsizligiga qarshi munosib kurash olib borishgan. Ularning har biri millatimiz qahramoni, ulardan qolgan har bir ma'naviy me'ros esa oltindan ham qimmatdir. Shu o'rinda ijodiy jamoamiz bilan bir qator jadid namoyondalari asarlarini nashr etishga qaror qildik. Ushbu to'plamga Mahmudxo'ja Behbudiyning sara asarlari kiritilgan boʻlib, ularni mutolaa etish jarayonida siz ham jadidlarning o'sha vaqtlardagi maqsadlari, orzu-umidlari, dard-iztiroblarini yaqindan his etasiz, degan umiddamiz!